Etim. Para la posibilidad de que proceda de giza- + urde (litm. 'cerdo humano'), v. FHV 116.
1.
(
V, G; Volt 74,
H),
izurda (
V; Lar,
Izt C 206,
H (G)),
izurdi (
Giménés 131 ap. Lh)
Ref.:
A (izurde, izurda); AEF 1960, 21; Etxba Eib (izurdia); Holmer ApuntV.
Delfín. "Delphin" Lar. "Izurdea, cerdo marino" Mg PAb 23 (se trata sin duda de una trad. etimológica; cf. izpazter, izaro, etc.). "Porc marin, dauphin, poisson cétacé" H. "Tonina, delfín, cerdo de mar" A. "Marsouin" Lh.
Izurde eta balea, baita kume antxoa.
EZ Man II 145.
Basaurdia, basoko urde edo txarrija, ta izurdia, itxasokua
.
Mg PAb 175.
Etzaitez ioan [...] izurdak legez itxasoz.
Azc PB 127.
Atuna baño azkarrago, izurdea baño gogorrago [ibilli zan]
.
Ag Kr 211.
Saña, izurdearen orioa.
Ib. 131.
Arrapau eben mutikoa guztiz nekaturik, izurdeak baño putz zoliagoak egitten ebazala.
Echta Jos 78.
Izurdeak bezala jauzi egiñik, murgildu zan Balendin.
TAg Uzt 40.
Itxas-izurdeak.
Ibiñ
Virgil
58 (v. tbn. 55).
Izurdarik jakintsuenak, legorrean.
(V-m).
EZBB
II 29.
v. tbn. Iraola 34. Inzag RIEV 1923, 504. Elizdo EEs 1926, 34. Tx B II 96. JAIraz Bizia 32. Erkiag Arran 24. Ixurde: Laux AB 32.
(Ref. a personas, usado como insulto).
Panparroi, judio, ustel, izurde, zorribiztua.
Ag Kr 137.
Ta milloiagaitik, zimarroia edo izurde ustela artu bear da senartzat?
Ib. 34.
2.
Tiburón.
[Itxas-bazter hori] izurdez (requins) irakitua dela, eta ez diotela itsas-abre hoi[k] urerat erortzen den gizonari barkhatzen.
Prop 1910, 235.
IZURDE-BELAR.
"Cepea, izurde belharra" Urt IV 408.