Tr. Muy empleado al Norte ya desde Dechepare. Al Sur se encuentra en autores vizcaínos, navarros y sobre todo en los guipuzcoanos desde finales del s. XVII. La forma mejor documentada en la tradición septentrional es sin(h)este, seguida de sinhetste y siñheste. El único ej. de Dechepare es zineste, y Pouvreau emplea zinetste. En Etcheberri de Ziburu además de sinheste y sinhetste se encuentran las formas sinhezte (Eliç 45) y sinhetzte. Hay tbn. un ej. de siñeste en el texto de aprobación de la obra de Argaignarats (DevB II). Siniste en Hiriart-Urruty (Aurp 197) se trata en realidad de una errata (en el original de Eskual 19-8-1910, 1 sineste ). En textos vizcaínos y guipuzcoanos, siniste es la forma mejor documentada, seguida de siñiste, y se encuentran sineste y siñeste en unos pocos autores, sobre todo, modernos. Hay además sinistute en fray Bartolomé, ziñiste en Enbeita y ziñeste en G. Manterola y Etxaide. En textos navarros se encuentra sineste en Beriayn, Lizarraga de Elcano, Echenique y F. Irigaray, siniste en el catecismo alto-navarro de Añibarro, xineste en Mendigacha, y jineste en Samper. En DFrec hay 13 ejs. de sinesle y 3 de siniste.
sense-1
1.
(L, B, S, R; H, VocB; -nh-Lecl, H, -ñ- HtVocGr 364, -ñh- Urt I 40),
siniste (V, G; Lar, Añ, Izt 31v, ZamVoc),
sinetste (-ñ- HtVocGr 319, -nh- Gèze 326),
zineste (Dv; -ñ- Bera),
ziñiste (Bera),
sinistute (Izt 31v),
jineste,
sinhezte,
sinhetzteRef.:
A(sineste, siniste);
Lrq(sinhets);
IzetaBHizt2(siñeste)
. Creencia, fe; convicción; confianza, crédito."Creencia"Lar.
"Crédito, fe, creencia", "persuasión" Lar y Añ."
Galdu dut zure gaineko sinhestea, j'ai perdu ma confiance en vous"Dv.
"
Siniste, fe, confianza"A.
"
Ortan siñeste aundie dugu
"IzetaBHizt2.
Zein da hire fedearen eta sinhestearen fundamenta eta substanzia? LçABC B, 7r.
Hura baithango sinhestea. LçIo 6, 1, (tít.).
Saindu sinhetste handitakoa, ardiats diezadazu othoi sinhetstea. EZMan II 171.
Zergatik ez aiz leheneko gogoan eta sinhestean fin egotu? Ax 132 (V 87).
Sinheste falso eta heresia guziak. FPrBN 23.
Erhoaren sinestea, zuhur ustea. "Le sot croit être sage"
.OPr 144 (v. tbn. 523).
Gauza miretstekoa, gure zinetstea merezi duena. SPImit IV 2, 5 (Mst sinheste merexi diana; Ip sinhetsi behar dena, Ol ziñesbearra, Pi siñestekoa).
[Kolera] milla zinetste falsoz baskatzen da. SPPhil 233 (He 235 pensamendu eta arroinamendu falsoz).
Hori egin behar düzie sinheste oso bateki. FPrS 2.
Sakramendu miragarri hunen sinhestea. Gç 127 (46 siñhestea).
Fede eta sinheste oso bat erakutsi, Aingüriari zioionian; zure hitza egin bedi nitan. Bp II 97 (cf. (2)).
Gelditzen da beregan siniste firmearekin, edo siniste osoan eta dudarik batere bage, proximoak egin debala delitua edo maldadea. OA 169 (151 sineste).
Gure ustean edo siñhestean ez hisituki gogortzea. Ch I 4, 2 (SP ustetan, Mst sendimentietan, Ol iritziak).
Egidazu othoi grazia sinheste hortan bizitzeko eta hilzeko. CatLav 7 (V 12).
Jainkoa baithango sinhestea. HeHe 6, 1.
Baldin aurkhitzen bazuen nihor sinheste hartakorik, nahiz gizonik nahiz emastekirik, amarraturik eraman zetzantzat Jerusalemerat. HeAct 9, 2.
Elizaren debozionezko sinheste bat da, konzebitia izan dela bekatü orijinalik gabe. CatLan 74.
Zure Elizaren sinhetstean bizi diren guziak. Brtc 25 (22 sinheste
).
Jainkozko sinistez, Kristau-ustez, ta Zeruko maitanzaz. Ub 174 (v. tbn. Hb Egia 107 Yainkozko sinheste, Vill Jaink 24 jainkoazko siñeste
).
(s. XIX)Fede ta Sakramentu andi onen siniste guzia galdu duela. MgCC 239 (v. tbn. CO 150).
Epela dalako nire sinistea. AñLoraS 82.
Beraganako gure fede edo sinistea indartzea. Gco II 79s.
Alako sineste guziak dire superstizio . (38). LE-Ir.
Aek utzi zituan Jaunak, ta uzten ditu bere siniste ta legera ekarri gabe. AA III 271.
Geure sinistutiaren edo kristindadiaren balijua. fBIc I 19.
Nai sinistute onekua izan, nai erejia izan. fBIc III 295 (v. tbn. 181).
Geure asaben fede eta siniste katolikuban. Astar II XIV.
Ebanjelijuaren Siniste edo Fediagaz. (1820). VMgRIEV 1934, 681.
Bere sinheste eskasaren erreparatzeko. Jaur 167.
--Artak egiten du hori. --Ni ere sinheste hortako naiz. DvLab 220.
Ene sinhestea da lan on bat dela hori. Ib. 375.
Napoleonen sinhestea Yesu-Kristo baithan. HbEgia 88.
Oi sinheste aphurreko umeak! DvMt 6, 30 (HeH sinheste gutitako, Ol siñeste urridun, Ker siniste otzeko, IBk sineste gutxiko; Lç, He, TB, Hual, Samper, Ur (V, G), SalabBN, Echn, Leon fede, BiblE sinesmen).
Kasta gaisto ta siniste okerrekuak. Ur(V)Mt 16, 4.
Eken sineste falta zela medio. EchnMt 13, 58 (Samper beren jineste gutia zen kasoz
).
Zeruko erakutsiaren anziñako siniste fedeko aiek. UrBulaG 529 (
BulaAl 7 siniste
).
Zuin errege zirela, sinheste komüna beita. CatS 99 (18 sinhetstia
).
Zoin nahi sinhestetako izan ziten. Prop 1881, 85.
Zoin da bi sinhesteetarik zaharrena, katolikoen sinhestea ala protestanteena? Prop 1889, 233.
Hazkar egotu zirelakotz sineste hortan. JnnSBi 175.
Jainko bat bazela eta adoratu behar zelako sinhesteari hain ziren estekatuak. Lap 63 (V 32).
Sinheste oso batekin egürükitzen zialarik haren arraphiztia. IpHil 178.
(s. XX)Hoieri zer nahi sineste makur buruan sar arazten. HUZez 107 (cf. SINESTE-MAKUR).
Siniste santuko egia guztiak. ItzAzald 83.
Epeltxoa zan, baña siñiste onekoa, Jaunaren bildurrean azia. AgKr 186 (
AL 44 sinizte
).
Zerutikako sineste guzien orhoitzapenak. JEBur 43.
Gizon batzuen siñiste otzak, askoren nasaikeriak. AgG 194 (123 siniste
).
Bera baño arerio aundiago ta indartsuagorik ez eben euki orduko sinisteoker ta guzurrak. BelausAndoni 14 (cf. sinestoker
).
Dis-dagi beti ziñeste argiak. GMantGoi 20.
Jesukristoren sinistean iraun. KIkV 87.
Egi ori da gure siñiste guziaren oñarria. InzaAzalp 37.
Ene ustea da, ene sinestea, hari luzaz so egonik zirela noizbait abiatu itsasoz-itsaso gure arbasoak. JEBer 80.
Ziñez esan diteke, siniste-utsezko ekintza bati loturik gerala. LdiIL 87.
Pedrok siñestea galdu eztezan ta siñeste ortan sendo egon dedin. IrYKBiz 446n.
Illengana siñesterik etxunagu galduko. OrQA 114.
Iainkoa siñestez eta maitaro gogoratzea. Ib. 127 (147 siñiste).
Azkaindarrek orai galduxea badute sorginetako sinestea. ZerbAzk 93 (IxtS 107 sinheste).
Sineste bat den espiritismua. MdePr 318.
Iainkoekiko sinestea. ZaitPlat 9.
Orra erlijio ta siñeste guztiek barnean dakarten muin berdintsua. VillJaink 25 (99 siñiste).
Begira zazu eskual Arima, / sinestean dagon azkar. In . ArdoySFran 357.
Aintzin alde joan / sineste fermuan / saria badaukala Jaunak zeruan. XaOdol 169.
Beste teoriarik, ideologia, sineste edo irakurtze motarik ezagutu zuten batzuek. LarreArtzainE 189.
Izena duen guztia ba omen da, eta ez nuke geure arbasoen uste edo sineste hau uxatu nahi. MEIG VI 125.
Ezin Txirritari gehiegizko sinesterik opa Cánovas zenbat tiroz hil zuten jakin nahi badugu. Ib. 74.
Euskalduna, bere lur eta sinisteetan sustraitua. MEIG IX 131 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Monho 140. Legaz 49. A Ardi 104. Const 29. Etcham 196. Iratz 178. Leon Mc 5, 34. Lf Murtuts 28. Zarate ELit 75. Sinheste: Saug 123. Harb 207. Tt Onsa 31. Lg I 369. Egiat 257. Dh 208. CatLuz 41. UskLiB 57. MarIl 84. Laph 95. ChantP 318. Zby RIEV 1909, 400. Arb Igand 199. CatJauf 24. Xikito 9. Barb Sup VI. Ox 207. Casve SGrazi 82. Siñeste: Belaus Andoni 5. Siniste: Zuzaeta 92. Arr GB 139. Aran SIgn74. AB AmaE 24. Azc PB 35. EEs 1913, 163. Belaus Andoni 19. KIkG 10. ABar Goi 19. NEtx Nola 19. AZink 73. Siñiste: Belaus Andoni 7. Eguzk LEItz 124. Ziñiste: Enb 33.
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.). Kristau siñistea, Jangoikoak adirazi ta Elizak esaten diguna. MbIArg I 300 (v. tbn. Ir YKBiz 201n y Or Aitork 145 kristau siñestea
).
Oraindik bada gure artean ume siñiste txoro au: muskerrak gizonari eltzen dionean, piztiak gizonari utzitzeko zazpi erritako kanpaiak jo bear dirala!AgG 126.
Arren emaidazu / goi-sinistia. ArgiDL 159.
Katoliku siñestera etorri nairik gogaitzen nintzan. OrAitork 118.
Jainko-siñestea zokoratu zuten. VillJaink 35.
azpiadiera-1.2
Baina norbait den Jainkorik ez zaio agertzen; bakarrik da beti; deuserako ez du izan bere hel-eskatze eta erdi-sinestea. MdePr 371.
sense-2
2.(-nh-L, BN, S ap. Lh). Obediencia, fidelidad (?)."Obéissance"Lh.
Amorekatik Mariaren sinhestiak, Ebaren sinhetsi gabiaz Jinkoari züzen egin lizon.Bp II 98.
azpisarrera-1
SINESTEAN(Estar, etc.) en la creencia (de que). Bizi dire siñhestean, / nekez hillen direla. ArgDevB 143s.
Bethiere sinhestian izatea ezditutzula hek merezi. Mih 29.
Nola xinestian bainago arek ere ezdiola entelagaten ene uskara. Mdg 140 (126 xinestian nago).
azpisarrerakoSense-1.1
Horrela, gure plaza nagusiari, Kontzejukoari, Herriko enparantza deritza, "La place du Peuple" delako sinestean, "Place de la ville" murritza baizik ez delarik. MEIG VI 171.
azpisarrerakoSense-1.2
(
sinestetan
). Gure beithan hala [bekatore eta miserable] girela sinhestetan ginen. AR 275.
azpisarrera-2
SINESTE-ARAU.
Norma de fe. Apez moltzo bat Alesandro zazpigarrenaren sineste-araua ez onhartu nahiz. LfELit 143.
azpisarrera-3
SINESTE HARTU . (Con complemento en ines.).Creer (en).
Sorgin, Majiziano eta Inkantadoreetan sinheste hartzen dutenen [bekhatua]. FPrBN 23.
Haren diszipüliek hartan sinheste hartü baitzien. Bp II 29.
Sinheste har diteke hekin erranetan. HbEsk 10.
Hanitzek haren hitzaren gainean sinheste hartu zuten. Prop 1896, 38.
Hori ikusirik ez duzue ondoan ere urrikirik ukan, ez eta haren baitan sineste hartu. LeonMt 21, 32.
v. tbn.
Sinheste: CatLuz 18. Dv Io 2, 23.
azpisarrerakoSense-3.1
(Con dat.). Ni galdu eta, farra eta marruma egin nahi dutenei sinheste hartu behar diotedala! DvLEd 216.
azpisarrerakoSense-3.2
(En frases negativas, con subordinada completiva). Eztezazüla orano sinhesterik har, zerbait handirik badüzüla edo berheziki maithatia zirela. Mst III 25, 2 (Ip ez uste ükhen).
azpisarrerakoSense-3.3
(Con determinantes y complemento en ines.). Batek beregan artzea siniste osoa bere proximoaren kontra gauzaren batean. OA 168.
Sinheste handi bat hartürik haren potere oso, liberalitate, eta miserikordian. FPrS 16s.
Gizonek gützaz pheretxü aphür egiten beitie, eta gütan ez sinheste hunik hartzen. Mst I 12, 1 (SP zinetsterik etzaikunean emaiten, Ch gaizki iuiatzen gaituztenean, Ip gütan sinheste hunik eztiela).
Zure huntarzün ezinago handian sinheste oso bat hartzen dizüt. UskLiB 50.
azpiadiera-3.1
Jaunaren siniste on ta lege garbia artzean zer agindu degun. AA III 269.
Bateoan artu genduan sinistea sendatuteko. ItzAzald 131.
Aditzen dute Yesusen itza ta aren siñestea artzen dute. IrYKBiz 71n.
SINESTE-HAUTSI.
Hereje. Siñiste-autsiak beren okerrak ezagutzea.InzaAzalp 134.
azpisarrera-7
SINESTEA EDUKI.
Tener fe (en). Zer adietan dozu Kristoren gizonagaz? Jesukristoren fede edo sinistea daukana. ItzAzald 8.
Erlisioneaz bezenbatean gutarik bakotxak bere barnean daukan sinestea. JEBur 159.
azpisarrerakoSense-7.1
(Con determinantes). Sinistute puska bat daukan kristinaubarentzat. fBIc III 308.
Siñisterik eztaukien gizonak, izketa, ekandu ta erakuste gaiztoak erakarri oi ditue errietara; ta zuek, gizon argi jakintsuok, eztaukazue siñiste onaren izpirik. AgKr 100.
azpisarrerakoSense-7.2
(Con complemento en ines.). Zure baitan nork baitzuen sinhestea iduki, / hari ziñotzan zeruko portalea ideki. EZMan II 16.
Erranetan behar zen esperantza, sinhestea eta fidantzia eduki. Ax 131 (V 86).
[Lauburuak] lagunduko deusku aurrerantzean bere, beragan siñizterik badaukagu. AgAL 66.
Eukirik siniste andia Jaungoikoaren ontasun azkenbagan. ItzAzald 62.
Beste "hirugarren" bizitzan, ospearenean, alegia, zeukan sinesteak [harritu nau]. MEIG III 99.
azpisarrerakoSense-7.3
(Con complemento en instr.). Nahi duenak / bere arima salbatu / hirurtasunaz sinhetzte / hau iduki behar du. EZEliç 130.
Usoaren garbitasunaz ziñeste osoa zeukat. EtxdeAlosT 64.
azpisarrerakoSense-7.4
(Con subordinada completiva). Idukiaz siniste firmea, egin daikeana aren Majestadeak berak nai deban guztia. OA 59.
Alperrak asmo asko, da esaerea, / eta egia dala baukat sinistea. ABAmaE 417.
azpisarrera-8
SINESTE-EGIA.
Verdad de fe, dogma. Sineste-egiak, Ebanjelio-egiak ditu. 'Verdades de fe'
.(In OrBM 20s
).
Mistikuak geiago ikusten ote dun Iainkoaz siñest-egiak diotsona baiño. "El dogma"
.Or(
inGaztMusIx 44
(Or QA 57 sinest-egi
)
).
azpisarrera-9
SINESTE-EGITE.
Acto de fe. Lurrean bizi ziralarik erein zituten siñiste-egiteen eta egite onaen billa zebiltzek. 'Les actes de foi'
.OrMi 64.
azpisarrera-10
SINESTE EKARRI,
SINESTEA EKARRI.
Creer. Nahiago bazaiote bere sentimenduari iarraiki frogatu ohi direnei zinetste ekharri baino. SPImit III 7, 3 (Mst, Ip sinhetsi).
Zuri eskerrak emanik eta zinetste ekharririk. SPImit IV 1, 1 (Mst fede oso bateki, Leon fedeekin).
azpisarrerakoSense-10.1
(Con determinantes). Saindu edo ez saindu, holako itxura eta sinestea ere ekartzen diote.LarreArtzainE 67.
azpisarrera-11
SINESTE EMAN,
SINESTEA EMAN.
azpisarrerakoSense-11.1
a)(Con dat.).Dar crédito, creer.
"Fidedigno, fede-diña, sinistea emoten jakona
"Añ.
Tr. En la tradición septentrional dominan claramente las formas sin artículo y en la meridional, las formas con artículo (sinestea eman, etc.).
Abrahanek emanika sineste Iaungoikoari, egin zuela obra bat ain andia nola [...].BerTrat 58r.
Ametsei, eskuniuratzei eta bertze sorginkeriei sinheste emaitea da bekhatu mortal. Harb 161.
Haren erranei lekhukorik gabe, sinhesterik ezin eman dakidikeiela. Ax 264 (V 177; v. tbn. 265 (V 177) sinheste emaiten etzaikanean).
Emezu zinetste Jainkoaren hitzei, haren sainduei eta profetei. SPImit IV 18, 3 (Ch siñhetz azu, Mst sinhets itzazü, Leon sinets).
Emon deutsu sinistea, / --Andikanoren berbea-- / franzesari ze zatozan / iditera atea. / Oi ze marabilea!BBizk 27.
Edozein barritxuri sinistzia emoten deutsela. CrIc 70.
Onelanguen berba ta propositubai nok sinistia emon. MgCO 92.
Ez dio sinisterik ematen onelako gauzari. AA II 94.
[Umiak] zeure esana egin gura ez dabela, ta zeuri entzuterik, edo sinistuterik emoten ez deutsula. fBIc I app., 3.
Nik oraino hari sineste ematen diot. DvLEd 117.
Ama Birjinaren pribilejio berhezi horri sinheste eta ohore emaitia. IpHil 17.
Gizonaren lekukotasunai eta esanai, sinistea emotea. ItzAzald 15.
Beste gañerako [Ebanjelio] guziai eztie siñesterik ematen; gizonen asmakaritzat dauzka.IrYKBiz VII.
Aren idatziai sinisterik emoten ez badautsazue, zelan emongo dautsazue, ba, nire berbai?KerIo 5, 47 (LE, IBk, BiblE sinetsi, TB, Dv sinhetsi
).
v. tbn.
Sinistea eman: VMg 12. Añ CatAN 36. CatBus 23. Sinisterik emon: Ur MarIl 47.
azpiadiera-1.1
Nork eman daie sinestea / aski dela salbatzeko / heren-ordenan izaitea. Monho 36.
azpiadiera-1.2
(Con determinantes). Hainitzek hainitz darasate, eta hargatik zinetste guti eman behar zaie. SPImit III 36, 1 (Ch siñheste guti eman behar zaie; Mst sinheste aphür ihurk hetan ezarri).
Emon bozu siniste osoa sorginkeria, asmu uts, etorkizun amesekoai, edo onelako gertaldi zoragarriai.AñEL1 127.
azpiadiera-1.3
(Con complemento en ines., con o sin determinantes). Zure baithan geure sinheste guzia emaiten dugula, othoitzten zaitugu, arren [...]. Harb 391.
Zure kortesiek zure ontasunean berzelako sinhestea eman derautate. Ib. 255.
Ametzetan, astietan, sorginetan, eskuturetan eta berze deabruaren artetan sinhezte eman dut. EZEliç 143 (224 eman dut sinhetztea
).
Eman diazazuten zeure erranean fede eta sinheste. Ax 251 (V 168).
Eztu zinetsterik emaiten etsaiaren lausenguetan eta erran artezetan. SPImit III 6, 1 (Mst eztü sinhesterik ezarten
).
Sinhetste aphurra eman duzuenak profeteen erranetan. Lg II 289.
azpisarrerakoSense-11.2
b)Dar fe (de), atestiguar.
"Suspender el juicio, (c.) sinisterik [...] ez eman
"Añ.
Gogorazio oek ez dira juizioak sinistea eman artean. AA II 210.
Emoten deutsku zeruko ondasuneen sinistutia destierru onetan. fBIc I 64.
azpisarrera-12
SINESTE EZARRI,
SINESTEA EZARRI.
azpisarrerakoSense-12.1
a)(Con complemento ines.).Creer (en).
Bere büriatan sobera sinheste ezarten diana düzü inganatia. Mst IV 18, 4 (Ip sobera sinheste ezarten diana; Ch zure burua siñhesten baduzu, Ol norberari ziñesten dionak, Pi norberari larregi siñesten dautsanak, Leon bere buruari fidegi dena).
Salbatzaillea baitan sinhetstea ezartzen zuteneen artean. Lg II 134s.
Zuk ere, orain, yainkoak esanarengan siñestea ezarriko diozu. ZaitSof 97.
azpiadiera-1.1
(Con complemento dat.). Ezta behar elhe, ez phensamentü orori bere sinhestia ezarri. Mst I 4, 1 (Ip bere senhestia [sic] eman; SP eztira zinetsteko
).
azpisarrerakoSense-12.2
b)Creer a, confiar en.
Behar düzü haboro sinheste ezarri Jinko photere oro dianian, eziez zure zentzü propian. Mst IV 5, 2.
azpisarrera-13
SINESTE GAIZTOKO.
Hereje. v. sinesgaiztoko. Ereje edo siñiste gaiztokoa biurtuko litzeke. InzaAzalp 102 (v. tbn. 90).
azpisarrera-14
SINESTE GALDUKO.
Descreído. v. sinesgalduko. Jordan Bruno sinistegaldukoa Erromako urian bertan ainbestean eregiagaz eta goratuagaz, eta bere irudi lotsagarrizkoa bertako lekurik agirienean iminiagaz. ItzAzald 55.
azpisarrera-15
SINESTE IZAN.
azpisarrerakoSense-15.1
a)
(AN-gip, S ap. Gte Erd; H),
SINESTE UKAN . (Con complemento en ines.).Creer, confiar; tener fe.
"
Sorgintzetan sinheste du, il a foi aux sorcelleries" H. "Jinkoatan sineste badut (S)"GteErd 273.
"
Gauza oietan siniste du (AN-gip)"Ib. 274.
Hura baithan sinheste duenik batre gal eztadin, baina bizitze eternala duenzát. LçIo 3, 15 (HeH, Dv sinheste duenik).
Nolako ziren idolak, eta zer sinheste zien hetan? Bp I 84.
Ükhezü nitan sinheste, eta ene miserikordian konfidantxa. Mst III 30, 3 (Ip sinheste ükhazü nitan).
Musde Alkhat Barkoxe, zütan dizüt sinheste, / zuri egiten deizüt ene photerez trite. Etch 148.
Sinheste baitut zu baithan, Jauna! DvLEd 89.
Sinheste bazuten Yesusen hitzetan. HbEgia 97.
Kanpoko lagunetan bainuen sinheste, / librotasuna ona zela nuen uste. ElzbPo 234.
Arengan siñeste zutenak. IrYKBiz 317.
v. tbn. Const 22. Zerb Azk 93. Sinheste: Brtc 55. Egiat 271. Laph 210. UNLilia 20. Xikito 8. Sinhetste: Ip Mt 18, 6. Zinetste: SP Phil 168.
azpiadiera-1.1
(Con adj.). Gützaz sinheste xar dienetarik. Mst I 12, 1 (Ip gützaz sinheste xar dienik; Ch opinione gaixtoa dutenak, Leon ez direlarik guri fida).
Hura baitan sineste handi bazuten soldado aitzindari guziek. HUAurp 72 (79 hura baitan sineste ukan duenari).
azpiadiera-1.2
(Con subordinada completiva). [Ene bekatuak] handiak badira ere, badut sinheste are dela konparazinorik gabe handiago zure miserikordia. Mat 232.
Badut zinetste gogotik paira zenezakeiela trabaillua eta dolorea. SPImit I 21, 5 (Ch uste dut, Mst, Ip uste dit).
azpiadiera-1.3
(Con complemento en gen.). Aski deia Jinkoaren sinheste ükheitia eta haren othoitzia? Bp I 45.
azpiadiera-1.4
(Con instr.). Nola orai berian erakuts ziniro Paradüsiaz düzün sinhestia? Bp I 49.
Hortzaz jakinsü saintiek zer sinheste die? Bp II 107.
azpiadiera-1.5
(Con complemento dat.). Sinheste dut Eliza bakhar, saindu, katoliko eta apostolikoari. DvLEd 9.
azpiadiera-1.6
(Con artículo o determinantes y subordinada completiva). Zineste bat dizit gogoan honela: / nik nola dadukat amore zugana / Ieinkoari ere eder zaikala / hargatik gaitzetsi ezkizakela. E 201.
Biziek ere dutela halaber sinhetstea / hetarik bakhotxa zela asko aldez hobea. EZMan I 113.
Trunpaturen ez naizela sinhetste dut segura. EZMan II 26.
Zuetzaz bezanbatean, baitut siñhestea hango ponturik prinzipalenak badakizkitzuela. ArgDevB 231.
Paganek berek zien sinhestia zerütik ziela ausartzia. Egiat 257.
Badüzia sinhestia / Jinkuaren seme zela. Xarlem 156.
Badute Eskaldunek sinheste osoa, / mintzatu izan dela denboraz Yainkoa. HbEsk 201.
Estatü hartarat deithia dela sinheste jüsto bat ükhen behar da. CatS 92.
azpiadiera-1.6.1
(Impers.). Beste enparau berbak "Santa Maria...", sinistea da izan zirala geituak Efesoko Batzar Santuagaitik bostgarren gizaldian. ItzAzald 70.
azpiadiera-1.7
(Con complemento en ines.)."
Sinheste txarra dut berant jaikitzen diren emaztekietan, j'ai une pauvre opinion des femmes qui se lèvent tard"Dv.
Espiritu saindua baithan dugun sinhesteaz. LçIns C, 6v.
Fedea, hartzen da ordinarioki, fidelék Iainkoa baithan duten sinhesteagatik. LçDecl ã 3r.
Galtzen du zure baithan zuen sinhestea eta fidantzia. Ax 538 (V 346).
Zeren behar baitügü üken debozione eta sinheste handi bat Birjinaren sokorrian. FPrS 21.
Jinkoatan sinheste oso bat dükegüla. Bp II 132.
Nork ere baidu ene baitan bere sinhetstea. Lg II 204.
Gerala Jainko egiazkoaren umeak, ez herejeak, ez jentillak, ez Juduak, ez Maomarrak, baizikan siniste andia Jainko egiazkoagan degunak. AA III 592.
Ene Jinkua, zutan dit ene sinhetstia. UskLiB 11 (tbn. en CatS 118 sinhetstia
).
Hau da üskaldünaren sistima tristia / hürrünian beitie bere sinhestia. Etch 444.
Primak dizü jaunetan sinhestia. Ib. 428.
Sinheste hainitz hobea nuke zu baithan. DvLEd 89.
Nik sinheste ttipia dut hekietan. DvLab 139.
Gogoeta hitsen kontra sinheste handia zuen khantu ederretan. Laph 233.
Ofizialetan deia / zure sinheste guzia?ChantP 14.
Ehailetan ez dute sinheste phorrorik. ElzbPo 220.
Nolako sinhestea zuen Jesus Jauna baithan. JnnSBi 66.
Haren baitan sinhestea, fedea eta esperantza zuten guziak. Lap 156 (V 69).
Aphezetan badügü gük hanitz sinheste. Xikito 9.
Haritchabaletek bazian Ganosse beitan sineste osua. Const 42.
Gurutze sainduan / ba'ute sinistea. Auspoa 97, 125.
Jainkoa baitan sineste bizia zuela. FIr 133.
Adimen ordenatzaille ortan dugun siñistea. VillJaink 54.
Bertze zonbaitek "aireko xatetan" (platillo volante) sineste osoa badute edo berdin "elurretako gizona" baitan. LfCEEN 1973, 131.
v. tbn. HU Aurp 184. JE Bur 129. Sinhes-: Laph 235. Siñhes-: He Phil 170.
azpiadiera-1.8
(Con instr.). [Aparta ditzadan] nihaurez dütüdan sinheste hunak. Mst III 50, 4 (Ch burupe bano, Ip bürüpe erho).
[Ürgülia] zoinek ekarzen baitü bere büriaz sobere sinheste ukeitera. CatLan 113.
Bere buriaz ukhen behar dien sinhestiaren hatsarria. AR 278.
azpiadiera-1.9
(Con complemento en gen.). Ezdut deusen sinhesterik! HbEgia 29.
Nere siñestea duten txikitxo auetako bati. OlMc 9, 42 (Dv nitan sinheste duten, BiblE sinesten duten
).
Yesusen siñestea izan duelako. IrYKBiz 169n.
azpiadiera-1.10
(Con dat.). Ez dio hasieran sinesterik batere sorgintzari. MdePr 309.
azpiadiera-1.11
(Con el vbo. no explícito). Jaungoikoagan, Jesukristogan eta betiko bizitzan siniste oso eta bizi bat gabe, lurrean gure bizitza gogaikarri eta tristea litzake. ArrGB 139.
azpiadiera-1.12
(En frases negativas o interrogativas, con complemento en ines.)."Je n'ai pas de foi en lui, ez dut siñesterik horren baithan
"HtVocGr 364.
"
Deusetan ez du sinhesterik, il n'a foi à rien. Jendeak ez du sinheste onik zure gainean, le monde ne vous juge pas favorablement"Dv.
"
Eztu gutan sinheste handirik, il n'a guère de confiance en nous"H.
Yainkoa baithan sinhesterik ezdutenei. HbEgia 10.
Ez die sinesterik erremedio ausarkietan baizik. JEBur 123.
Balinbaduzu sinesterik nitan, [...].Ox 176.
Alako berrietan etzuten sinesterik. FIr 137.
Hetan eztut alafe / sineste mikorik. Etcham 139.
Etzuen landaretan baizik sinesterik eta sekulan etzuen bertze sendagailurik. ZerbAzk 88.
Jainkoagan siñisterik eztuena. VillJaink 134.
Lur huntan baizik sinesterik ez duen norbait. ArdoySFran 260.
Ezin dezakegula bestetan adinako sinesterik izan arrazoi hutsaren eta arrazoibide soilen indarrean. MIH 89.
v. tbn. Leon Io 5, 47. Sinhes-: Laph 240.
azpiadiera-1.12.1
(Con subordinada completiva). Badüzia sinhesterik / Jinkorik badela / edo lür huntan gaiñen / kreiazalerik izan dela. Xarlem 152.
azpisarrerakoSense-15.2
b)Tener fe, ser fiel, creyente.
Sinhesterik etzuten Iuduék inzita eta korrunpi zitzaten Jentilén bihotzak anaién kontra. LçAct 14, 2 (He sinhetsi nahi ez zuten, TB, BiblE sin(h)etsi ez zuten
).
Fidelei, [...], eta sinhesterik eztutenei, [...]. LçAdv ** 5v.
Sinhetstea duenak ikhusiren duela Jainkoa lorifikatua. Lg II 204s.
Sinheste ezduena, on da orotako. HbEsk 201.
Sinheste-duten gizonekin. HbEgia 148.
Izan zazu sinhestea, eta zure alaba sendatua izanen da. Lap 215 (V 97).
Nexka, siñeste aundia duzu, baña zure eskariak biozmin egiten digu. OrMi 124.
Baldin siñestea baduzu, guzia baditeke. IrYKBiz 248.
Bearrezkoa da Yainkoaren grazia, bear da siñestea izan. Ib. 219n.
Siñestea bederen bayunate gaixo auek. OrQA 52.
Siñeste aula zutenak, orain aulago. Ib. 92.
Banuan ordutik siñeste, ta etxe guziak ere bai, aitak ezik. OrAitork 23.
v. tbn. HU Aurp 174.
azpiadiera-2.1
Nik baiño zuek sinheste eta esperantza gehiago duzue. Ax 149 (V 98).
azpiadiera-2.2
Kristau sinistea duteenak, nere maira biltzen diranak janaririk gozoena artzeko, [...]. MgCC 245.
azpiadiera-2.3
[Erlijioa] galdu nian beintzat; eztiat orain inolako sinesterik. AArdi 104.
azpiadiera-2.4
Euzue Yainkoagango siñestea!IrYKBiz 381.
azpisarrera-16
SINESTE-MAKUR.
Hereje. Nehoiz ez dira sineste gabeak edo sineste-makhurrak gure eskualdetan nausitu ahal izan. LfGH 1933, 400.
Ondoko mendeetan, sinheste makurrak, bainan, populu salbaiak itzultzen dira Jainkoari buruz.ZerbIxtS 115.
SINESTEZ(Precedido de gen.). A (mi) parecer. Bertute handiago da, ene zinetstez, [...] presentatzen den bezala iatea. SPPhil 319 (He 321 uste dut).
azpisarrera-19
SINESTEZKO.
De fe. Zure eskueri iazarten nintzaien, siñestezko sendagailluak aiek egin baititute. OrAitork 132.
Gozotasun utsean Jainkoarekin bildu ta siñistezko begiratze zoragarrian goza al izateko. Onaind(
inGaztMusIx 147
).