1.
(V, G, AN-arce; Lcc, Mic 5r, Lar, Añ, Dv(V, G), H),
ega (V, G, AN; VP 23v, Dv(V), H),
egaa (Lar, Añ, H)
Ref.:
A(ego, ega);
EtxbaEib;
IzAls(egu)
. Ala; (fig.) lo que permite remontarse, actuar, etc.v. hegal. Tr. Propio de la tradición occidental, aparece ya en RS . La forma ega es bastante menos frecuente y suele alternar con ego en los autores que la usan; hay además un ej. de egoa en Aguirre de Asteasu. En DFrec hay 16 ejs. de hego .
Bere gatxean inurriari egoak jaio jakazan. RS 526.
Txindurriari dakitzanean egoak, galdu oi ditu gorputza eta besoak. RIs 21.
Txoriak legez egoak dakarz [angeruak]. Acto 300.
Artuko dituzte agil egariaren erako ego-egalak. MbIArg I 297.
Zerurako egoak artu nai izan zituen. CbJust 121.
Fedeko eguakaz / guazan gu lenbailen. Iraultza 169.
Ebaki egoak ta indarra infernuko tentatzalleai. MgCC 235.
Erori zitzaizkon biotzeko egoak. VMg 54.
Ezin egaz-egin dau ego bakar bategaz. AñLoraS 176.
Erretzen zaio oraiñ egoa bat, gero zankoak. AA III 489.
Egiyazko libertadeko egak, zugan egatzeko. EchveImit 240 (Pi (III 21, 3) egoak, Ol egak; SP, Ch y Mst hegalak).
[S. Migelek] bere eguak zabaldu.
SMSerm
196.
Luma gabeko egoak dituzten animalitxoak. ItDial 30.
Bere eguak daukaz. UrMarIl 124.
Bi Kerubinen egoetan egindako jar-leku edo trono txit eder batean. Lard 212.
Nere azpiko zaldiak egoak izatea nai nuke. ArrGB 126.
Egoak ebagitzea bezela. AranSIgn 58.
Zoakuz euskaldun famea / ego luzeokaz urrin. ABAmaE 146.
Ezin gorde zituan denak bere eguen azpian. BvAsL 177.
Irudimen azkarraren ego zoliak. AgAL 9.
Ezarri ziztan nere sorburuetan bi ego txikitxuok. UrruzZer 16.
Diabruak bere eguak emon ixan baleutsoz lez. KkAb I 44.
[Belatzari] egak moztu dizkiot. LhYol 52.
Egak izan-ta. JaukolBiozk 86.
Itsaso barean arraun-egoak edatuki. 'Sur l'aile de leurs rames'
.OrMi 41.
Ego bigun arroek / bultzata. LdiBB 54.
Eguak astinddubaz. Otx 156.
Egak dozan orkatilletan?LauxAB 72.
Ollar arroaren antzo [Allandek] egoak nausikeriz zabaldu zitun. EtxdeJJ 40.
Bere amets ezin esanezkoari hegoak aske uzten zizkion. MdeHaurB 8.
Ego luzedun arranoa. VillJaink 153.
Lenengo [euliai] ego bat kendu, gero, bestea urratu. ErkiagBatB 40.
Nere egazkiña egak ausita. NEtxLBB 245.
Egoak ondo zabalduta. AlzolaAtalak 47.
Ene boleguari moztu dizkate egoak. XaOdol 269.
Egoak bilduta lurrera ziaken-ta [xoxoa]. AtañoTxanKan 210.
Jarri genion petxu azpian, trapu zirrindara batekin egoaren azpitik lotuta.BBarand 40.
Egua erdi ausi egindako txori baten antzera.Gerrika 65.
Hegoak mozten dizkio [artistari]. MEIG I 68.
v. tbn.
CrIc 16. Bil 112. Zab Gabon 81. Azc PB 295. JanEd II 99. Enb 176. MendaroTx 328. TAg Uzt 9. EA OlBe 67. JAIraz Bizia 87. Bilbao IpuiB 41. BEnb NereA 77. Auspoa 39, 141. Gand Elorri 200. And AUzta 94. Anab Aprika 102. Ibiñ Virgil 111. Olea 126. Ega: Aran SIgn 212. Or Mi 101. SMitx Aranz 18. Osk Kurl 204.
azpiadiera-1.1
"(Vc, G), aleta de peces"A.
azpiadiera-1.2
"(V-m), orza, tabla que suspenden los pescadores del lado del viento, con el objeto de evitar el peligro de un vuelco"A.
azpiadiera-1.3
Artoak ega-lodisko lardaska ditute."Algunas mazorcas tienen las alas demasiado gruesas."OrEus 59.
sense-2
2.Vela. Aize bizi-aserretuak urratzen diozka gañeko oial-egoak. MbIArg I 199.
Txalopen baltzuneak ego zurien azpian ikusten zirean. AgKr 62.
sense-3
3.ega (V, G, AN ap. A). Alero. v. hegatz. Tellatu baten egan estalita. TxillLet 50.
sense-4
4.ega. Ruedo de una prenda de vestir con vuelo.
v. hegal(4). Andre zar bat agertu zan, gonaren egak gerrikoan lotuak, lanean ari dan etxekandraren antzera. LhYol 53.
azpisarrera-1
HEGO-HAIZE.
Viento producido por el batir de alas. Cf. HEGO-HAIZE (s.v. 2 hego). Biur, usoa; / or orein zauritua / zure egaizez da ageri / muiño-gain, eder daula otz-aroa. "Al aire de tu vuelo"
.Onaind(
inGaztMusIx 205 (Gazt egal-aizetan
)
).
Zure egoaizearen giro ozkirrian. Ib. 154.
azpisarrera-2
HEGOAN.
Volando. v. hegan. Egoan dabiltzan egaztiak. MbOtGai III 92.
Egoan irurogei larogei metro joan eta an kaxpajo egiten zutenak [arraiegalariak]. JAIrazBizia 32.
azpisarrera-3
HEGOAN EGIN.
Volar. v. HEGAN EGIN. Zure atzaparretan erortzen dan gizasemea, egoan egiteko kemenik gabe uzten dezu. AlzBurr 17.
azpisarrera-4
HEGO-AZPI.
Zona siuada bajo las alas. v. hegape. Aurtengo bertso-txapelketaren / egoazpi epeletik / irten ondoren, txori bat kantuz / or degu Bizkai aldetik. Olea 223.
HEGOETAN(Precedido de genitivo o tema nudo). Llevado, impulsado por. Tuntun ots berria dator gure bidaztien belarrietara aizetxoaren egoetan. AgG 198.
Aingeruen egatan nijuala uste izan diat. EEs 1913, 206.
Ikus zer otoitz bialtzen zun zerura, aizearen egoetan. OrMi 121.
Poz igurikor, susmorik gabeko baten egoetan eramana. MdeHaurB 97.
Zapia zabal aize-egotan. GaztMusIx 99.
Ames-egotan, pakerik gabe, / lur berri gose ibiltzeko. NEtxLBB 284.
HEGO-MOTZ.
a) Privado de alas. Zure usotxo ego motz onek. Jaukol Biozk 31. b) De alas cortas. Luma gabe otzak / jan txito ego-motzak. MendaroTx 207. c) Ala corta. Ega-motz ertzakaz leio danak-ziar / dagijen dardara! Laux BBa 118. d) (Sust.). Atún cimarrón. Ondarroan egaluzeari atuna deitzen jako; ta egamotzari, zimarroia. Etxabu Kontu 121.
azpisarrera-10
HEGA-HOSKA.
Con ruido de alas. Ega-oska ta kuatuz dator bele-oste ikaragarria. IbiñVirgil 77.
azpisarrera-11
HEGO-HOTS.
Ruido de batir de alas. Berba onen azkenean eulien egotsa bere entzun al izango zan. Ezale 1897, 291a.
Aingeruen ego-otsak eta neskutsen kanta-soiñuak. OnaindSTeresa 110.
Ura ego-otsa ta zalaparta! TxGarmBordaB 121.
Euli bat pasata ere, entzungo zatekeen bere ego-otsa. Zendoia 229.
azpisarrera-12
HEGO-UKALDI,
HEGA-UKALDI.
Vuelo, batir de alas; revoloteo. Olloaren karaka entzuten zen eta belatxingarren ega-ukaldia. OrMi 72.
Iratxoen [...] ego-ukaldi izoztua senti dute. Ib. 73.
Galeperrak ego-ukaldi baldarrez eraiki zun egaldia. TAgUzt 84.
Baso guren onetarako bide barna zuen ega-ukaldi zorionekoz zuzenduta. ZaitSof 108.
azpisarrera-13
HEGA-UKALDIKA.
Batiendo las alas. Eper-kabia arkitu dut ega-ukaldika. OrMi 112.
Bereolan doa itxas-txoria ere ega-ukaldika itxasaldera. TAgGaGo 35.
azpisarrera-14
HEGO-XIRXIRKA.
Frotando las alas. Ego-xirxirka kirkirak belarditik. TAgUzt 238.
azpisarrera-15
HEGOZ(Precedido de genitivo o tema nudo). Llevado, impulsado por. Gure Provenza-izkera onen egaz, egizu abartxo ori atzi dezadan. OrMi 4.
Maitasun egoz banua zerura. LauxBBa 92.
Ametsen egoz ega-iraulka. EAOlBe 46.
Pozaren egaz. SMitxAranz 187.
Jakite-hegoz jaso. MIH 29.
azpisarrera-16
HEGO-ZABAL.
De amplias alas. Cf. hegatxabal. Serafin ego zabal bat. ABAmaE 158.
Txoriandra egotxabalak. AgG 43.
azpisarrerakoSense-16.1
HEGAZABAL.(Fig.).De altos vuelos. Platon argi, ederbera ta egazabalak. ZaitPlat 82.
azpisarrera-17
HEGA-ZALAPARTAN.
Con ruido de alas. Ollotegi guztia kol-kol eta ega-zalapartan. AnabPoli 114.