Tr. La forma eskar --excepto en la expresión eskarrik asko -- no aparece hasta 1896 en Arana Goiri (AG 955), propuesta para evitar la confusión con ezker (que él, por una conjetura etimológica, siempre escribe con -s- ); la emplean algunos autores meridionales del s. XX.
sense-1
I .(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(gral.; SP, Urt I 114, Ht VocGr 416, Lar, Aq 1263, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB),
eskar (A)
Ref.:
A;
Bon-Ond 152;
Lrq;
ContR 518;
HolmerApuntV;
ZestErret
. Agradecimiento; (pl.) gracias."Remerciement, grâce à rendre"VocBN.
"
Eskerrak darozkitzut
"Dv.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos; se documenta ya en los cantares de la quema de Mondragón. En DFrec hay 317 ejs. de esker y 30 de eskar, estos últimos de B. Larrakoetxea.
Eskerrik asko emaiten deutsat / Andra Santa Maiñ[ari]. Mondr 50s (cf. infra ESKERRIK ASKO).
Eskerrik asko deustet. 'Yo les doy muchas gracias'
.fJZ 99.
Ezagutzen diagu esker guzirekin gauza guzietan eta lekhu guzietan ezen guk ardietsi dugula bake handia hizaz. LçAct 24, 3.
Amore poderosoa, jauna, / asko deutsut eskerrik.Lazarraga A14, 1181r.
Edozein sari esker gura. "Desea agradecimiento"
.RS 157.
Eskerrak indauz ze on derexta ene gauzari. Ib. 556.
Iaungoikoak dituela eskerrak eta alabanzak. BerTrat 126v.
Izan duen faboreaz gero bihur eskerra. EZMan I 9.
Milla esker itzultzeko kantuzko ahaireaz. EZMan II 146.
Zerbait esker Aita eternalari eman. Harb 214 (cf. infra ESKER EMAN).
Zer esker, zer pagamendu emanen deraue?Ax 226 (V 150).
Eskerrik eztaukanak aen majestadeen benefizio eta obra onai. Cap(ed. 1893) 44.
Bilaunaren eskerra, pokerra. OPr 496.
Noiz ere behar bezalako eskerrik emaiten baitu lehenbiziko dohaina gatik. SPImit II 10, 2.
Eskerren ematea. Gç 35.
Eskerren Jinkoari ohoreskatzia. Bp II 88.
Eskerrik asko emaiten dizut zere kuidadoagatik.
CartAzp
139.
Jainkoari beraz eskerrak emaiteko diotzagu. ES 122.
Jainkoaren alderateko ezagutza eta esker handi batekin konsidera detzagun haren obra miragarriak. CatLav 32.
(V 24)Berari graziak edo eskerrak emateko. El 61s.
Eskerrak errendatu. HeGudu 126.
Jinkuaren eskütik esker handireki hartzen dü, zerbait gaitz heltzen zaionian. Mst III 19, 3.
S. Francisco Xavierri esker ta eskerrak ematen. MbIArg II 320.
Esker ta pagu ori ematen didazu?CbEg II 16.
Bihurtu ziotzon eskerrak egin zion grazia handiaz. Lg II 173 (v. tb. eskerrak bihurtu en SP Imit II 10, 2, Ch III 49, 1, He Mt 26, 27, Lg I 204, Mih 60, Brtc 17, Jaur 116, JesBih 445, MarIl 36, CatLuz 35, Dv LEd 5, Laph 131, Arb Igand 125, Elzb Po 184, HU Aurp 51, JE Bur 144, Barb Sup 36, Ox 126, Etcham 175, Zerb IxtS 22, Iratz 54).
Onetan eskerrak, gaitzetan sumisionea zor diot. Brtc 203.
Esker orde asko naigabe, neke ta pena eman zizten Profetai. Ub 50.
Eskerrak beti umilki / Hari bihur detzagun. Monho 106.
Orreek dira eskerrak [...] Arzain ezin obiarentzat?MgCO 291s.
Guri egindako mesede andien eskerrak Jaungoikoari emateko. Gco I 455.
Edozeiñ ongilleri eskerrak zor bazaizka. AA III 342.
Eskerrik hedatuenak ematen dauzkitzut. Dh 90.
Emon deutsezan honra, alabanza eta esker guztijak. Astar II 211.
Harek zeitan eskerrak, pharkatü nianin: / ene odol agria sobera erre zin. Etch 177.
Duiñeko eskerrak emon baga. UrMarIl 85.
Esker biziak diotza. Gy 90.
Jaunari eskerrak eta eskerrak ematen. Lard 495.
Jainkoak eskerrak dituela!Laph 240.
Jan ondoko eskerrak. Legaz 58.
Au da ordaña, au da eskerra?ABAmaE 168.
Milla ta geiago esker dizkitzut, zeren infernutik libratu nazun. ArrMay 59.
Nola aski esker bihur Jainkoari. Lap 20 (V 12).
Eskerrik hunkigarrienak eman zeitzon. IpHil 129.
Jainkoari eskerrekin bihotzetik kantatuz. ArbIgand 139.
( s. XX)Eskerrak diozkagu hemen haren egileetarik bati. JEBur 5.
Gallendua, lilluratua, eskerrez beterik. AgG 373.
Zuei eskerrak erakusteko. AArdi 133.
Yainkoari eskerrak egiten. OrTormes 87.
Zuk ez baño arrek merezi ditu / eskerrak eta graziyak. TxB II 157.
On-egitiagaitik alakoxe eskarrak artzen dira. KkAb II 9.
Eta esker-eresia esan ondoren, atera zan. IrYKBiz 452.
Goi Batzordeak sartitu ditzake, Esker eta Sarien bitartez, bazkideak edo kanpokoak Iraskunaren alde egindako lanak. "Con gracias y con recompensas"
.EAEg 1-6-1937, 1744.
Ez eskerrik eman, Piarres, egin bearra egin baitut soilki. EtxdeJJ 31.
Geure esker beroena agertzen. BilbaoIpuiB 209.
Mesedeakgatik eskerrak biurtu. VillJaink 31.
Esker handiak zor diozkagu gure Jainko Jaunari. ArdoySFran 159.
Ordainez orai onharzkitzue / eskerrak anaikorrenak. Mattin 57.
Eta Jaunari emango dizka / bere esker bereziak. UztSas 189.
Perikok, esker beroak emanez, egin zuan etxera karta.TxGarmBordaB 152.
Guztiok agurtzera eta eskerrak emotera. Gerrika 194.
Eskerrak hartze dituela lehen-lehenik euskaldun kristauen aldetik.LarreArtzainE 288.
Batzar lagunekiko dudan eskerra eta zorra. MEIG VIII 97.
v. tbn. (para la var. eskar): ArgiDL 76. Enb 89. Ldi BB 162. Erkiag Arran 194. Anab Poli 136. BEnb NereA 38. Osk Kurl 177.
azpiadiera-1.2
2.Mérito."
Bortxaz egin ongiak ez du eskerrik, le bienfait par force n'a pas de prix"Dv.
Zer esker uste duzu izanen duela edo irabazi eginen duela zahar ezinduak etsaiari bidera harmaturik ez ilkitzeaz?Ax 177 (V 119).
Zer esker edo merezimendu uste duzu izanen duzula ia ezin gehiago daidizunean [...] tratu gaixtoen utzteaz. Ib. 210 (V 141).
Emen poema ori egiteari ez diot esker aundirik ematen; neronek ere errex egin nezaken balkoi txoragarri ontatik. OrQA 43.
azpiadiera-1.3
3.
(G-azp, AN-larr; Dv, H)
Ref.:
Asp Leiz2; Gketx Loiola. Interés; gusto, aprecio, estima."
Ez diote eskerrik ene nekheeri, il n'apprécie point mes fatigues"Dv.
"
Ez diot eskerrik ithoka ianari, je n'ai aucun plaisir à manger trop pressé"H.
"
Eskerrik ez eman, no hacerle gracia [...]. Ardorik gabeko bazkariri, ez diot eskerrik ematten
"AspLeiz2.
"
Esker izan, valorar, apreciar, tener estima. N-rentzako etzuan batere eskerrik Orixek
"GketxLoiola.
Cf. ESKER EMAN (b). Tr. Documentado en autores septentrionales desde mediados del siglo XIX; en el XX se encuentra además en Lizardi, Orixe y Uztapide.
Goihentziaz betherikako nere helburu huni zein esker ttipirekin begiratu diodan!DvLEd 60 (Cb Eg II 26 gutxi estimatu).
Dohain bat hain ederra [...] zagokaten fedea non bertze dohain guzientzat [...] esker guti baitzuten haren aldean. Laph 218.
Nere bihotzak eztio eskerrik, ez lur huntako onthasun iragankorrei. JnnSBi 137.
Herrestan bizi den langileak zer esker dioke sekulan ikusiko ez duen erretretari [...]. Eskerrik ez. HUZez 204.
Etzuen iduri baziola etxeko laborantzari eskerrik. JEBur 60.
Bainan esker guti zuen Kauterak heien [biligarroen] xaramela guzientzat. BarbSup 168.
Elhasturi bat gaitza jauzi zaiku orori. Bazterrari ez dugu gehiago eskerrik. JEBer 78.
Iñoren lanari eskarrak ematen ez dakidala; nerea bakarrik aintzakotzat artzen dedala. LdiIL 113s.
Ez ziotela batere eskerrik zuen present guzieri. LfMurtuts 6.
Dantzarik gabeko eztaieri ez genieken esker aundirik emango. OrQA 207.
Artu bear genduke / deskantsu ederrik, / ez giñoke emango / lanari eskerrik. UztSas 84.
azpiadiera-1.3.1
(H). Buena acogida, buena disposición. Ez izi, Maria, ezen esker aurkhitu duzu Jainkoaren baithan. DvLc 1, 30 (Lç, He, TB, Oteiza grazia, Or grazidun gertatu, Ker, IBk ederra aurkitu).
Yaunarengan eskerra, onginaia arkitu duzu. IrYKBiz 5n.
azpiadiera-1.3.2
Valor, precio."
Holako lan laster batek eskerrik eztu, un tel ouvrage fait à la hâte n'a aucune valeur"H.
Deus ezpaita gaixtoagorik berriak zahartu ondoan eman behar izatea baino; ezpaitute orduan eskerrik. Eskual 10-1-1908 (ap. DRA
).
azpiadiera-1.4
4.Favor, beneficio; don, dádiva. Niri egiñiko esker ta mesede guztiena. AñEL1 42.
Berak eginiko esker mesede ta grazia asko. Ib. 44.
Guztiya al dubenak / guztiya emanik, / ez du bear mesede / esker iñorenik. Echag 97.
XIII Albontsa, Jaungoikoaren eskarrez ta Laterri-Eralguntzez, Españako Erregek. ForuAB 137.
Andoni deunaren bitartez lortuten diran eskar ugariak. BelausAndoni 22.
Uste dot biartuta zagozala eskar (mesede) au egitten. Altuna 61.
Nere gorputz-anima bere esker mesedez bete-betea. ArgiDL 52.
Berak egin dizkizun esker-doaiak lapurtzera. Ib. 99.
Zenbat esker mesede maitetasunagaz / Ein ete dauz gomutau gaitian. Enb 80.
Eskatzen didazun eskerra, andia ez da, noski. ZaitSof 122.
Daukadana zugaitik baitaukat, ez beste iñoren eskerrez. Ib. 138.
Aski esker haundia egiten zion Isabelari bere burua salduz; amaiturik zeuden harekiko zaldunkeriak oro. MdeHaurB 36.
azpiadiera-1.4.1
(Precedido frecuentemente de goi-
).Gracia (divina). Tr. Propuesto en esta acepción por Arana Goiri en 1896 (AG 955), es empleado tbn. ese mismo año por Azkue (corrigiendo grazija de E.M. Azcue); lo usan además autores meridionales del s. XX, siendo más frecuente en su primera mitad. Cf. supra , en la acepción de 'favor', usado desde Añibarro; cf. tbn. eskertsu (2). Emoiguzu eskerra <-rrza> / bizitzeko garbi. AzcPB 26 (Ur PoBasc 467 grazija; en Ezale 1897, 262b ezkerra).
Jaunak biarrixana danian bakarrik emoten daula bere eskarra edo grazija. KkAb I 28.
Oben edenak ene gogoa, / eskar bizitza kendurik, / donoki bidez goirantz doiala / itxi daunean illotzik. GMantGoi 112.
Bear dituzten goi-eskarrak. JBDei 1919, 358.
Eskar (grazi) donetzallea. KIkV 85.
Esker edo graziaz ornittu zuan bere gogo edo anima. InzaAzalp 45.
Eskar pozgarri bikoitz orregatik. ArgiDL 121.
Esker edo grazi. Ib. 105.
Irukoitz Deunak eskar bereziz / Egiñikua zara zu. Enb 108.
Goi-eskerra daritela. OrMi 142.
Damua gauza bearra dela eskerra irixteko. Ib. 135.
Zeure goi-eskar barik bixitza yat latza!LauxBBa 56.
Agur, eskerrez betea. IrYKBiz 5.
Uri osoa oparotsu onetsi ta bere eskerrez bete zezala. EtxdeAlosT 68.
Amaren esker-gantzua biotz-erdian nabari aal izatea. ErkiagArran 196.
Agur, eskarrez bete. ArriandLc 1, 28 (He, Dv, Ker e IBk graziaz, Ol eskertsu).
Goi-eskarrezko laguntza. BEnbNereA 78.
Jesus Jaunan eskerra. Ib. 177.
Goi-esker-iturri oietan. MAtxGazt 88.
azpiadiera-1.4.2
Derecho, privilegio. Nork, eta beti alperreri nasaia bizi danak ete dau ba, estekadak egiteko esker ori?ErkiagArran 115.
azpiadiera-1.4.3
(Las tres) Gracias. Platonek eraiki zuen Muse-iauretxean, iru Eskerrak ere ezarri zituzten. ZaitPlat 21.
sense-2
II .(Tema nudo, usado como posposición).
azpiadiera-2.1
(BN-lab-arb ap. Gte Erd 105; SP, Dv, H), eskar. (Con dativo). Gracias a. Cf. Iainkoari esker en EZ Eliç 184 y Hm 68, con el significado de '(demos, damos) gracias a Dios'. v. ESKERRAK. Tr. Documentado en la tradición septentrional (y en Lizarraga de Elcano) hasta el s. XX, en que es normalmente empleado al Sur, sobre todo en la segunda mitad.
Bada esker Iainkoari zeren bekhatuaren zerbitzari izan baitzarete, baina bihotzetik obeditu baituzue doktrinaren formá. "Grâces à Dieu que vous avez été serfs de peché"
.LçRom 6, 17.
--Erradazu [...] ea giristino zarenz. --Bai, Jainkoari esker. Mat 36s.
Nik Iainkoari esker ikhasi dut. Harb 414.
Beraz ezinari esker [eztuzue egiten] , eta ez zuen borondateari. Ax 178 (V 119).
Ez, Iainkoari esker, Philotea, ezta eskergabetasunik izanen. SPPhil 309.
Alabari esker. Lg I 222.
Jinkuaren graziari esker. CatLan 5.
O ladrón fortunósoa, zein lastér arrapatuzuén paraisoa! Eskér lagún dibinóai. LEOng 57r.
Jesusen pairamenari esker. Dh 137.
Eliza gizon batzuen arthari eta zeloari esker hedatzen hari da. MarIl 2.
Yainkoari esker ezen egiñ naute / Horren aizpa, ez segidante. Gy 229.
Jinkuari esker eztügü heben holako gabeziarik. IpDial 101s (Dv esker; It y Ur -ri eskerrak
).
Hari esker, izan dire herri eta erresumak. HbEgia 9.
Bizi banaiz, zuri esker bizi naiz. Laph 75.
Aukeran gaudenian / Jaungoikoari esker. (In Ud 112
).
Huna bada nori esker dukezuen bizia. JnnSBi 73.
Ezen, Jainkoari esker, liburu gaxtorik ez dugu gure eskuaran. ArbIgand 19.
Begien biguñtasunari esker. AArdi 57.
Deusik ez din izanen, Jainkoari esker. BarbSup 68.
Dominique Dufau adiskideari esker. Ox 205n.
Apaiza zalakoari esker, bizia barkatuko ziola. OrSCruz 101.
Jainkuari esker. Enb 183.
Huni esker, agian elgar-adituko dugu biek. JEBer 6.
Abagune oni eskar. LdiIL 47.
Pipari esker / ez du gau-lisker / orrek irauten luzaro. EAOlBe 71.
Konbertitu ziren, misionest frantses bati esker. ZerbIxtS 103.
Artha zonbaiti esker, aberea ez zen hortarik hil. LfMurtuts 15.
Gizon bihoztoi horiei esker. MdePr 234.
Orri esker. ZaitPlat 109.
Eurari esker guk daukagula / geure izkuntza ederra. BEnbNereA 130.
Aukeramenari esker, bat ala bestea aukera dezake. MAtxGazt 25.
Bazen lan Jainkoari esker!ArdoySFran 185.
Zuk eni helarazi fedeari esker. XaOdol 76.
Nere jainko-ttikiari esker. BerronKijote 154.
Jende asko egon nunbait etxea zaitzen, eta orri esker salbatu zan gure baserri ori. AZink 23.
Euskararentzat izan ginituen sariak semenarioan P. Lafitte miresgarriari esker.LarreArtzainE 134.
Naizena haiei esker naizelako. MIH 367.
v. tbn. Elzb PAd 69. Zby RIEV 1908, 768. Elsb Fram 90. Lap VII (V 2). HU Aurp 88. CatJauf 25. StPierre 40. Zub 50. FIr 131. Iratz 132. SMitx Aranz 223. Erkiag Arran 145. Osk Kurl 119. Larz Iru 120. LuzKant 122. Ibiñ Virgil 59. NEtx LBB 280. Uzt Sas 25. Mattin 56. Eskar: Enb 49. BEnb NereA 139.
azpiadiera-2.1.1
(Sin dativo).Gracias a que, menos mal que.v. ESKERRAK (c). Esker, andia baita Jangoikoaren pazienzia. (21). LE-Ir.
azpisarrera-1
ESKER ANITZ (L-arcang, BN-lab-ad; e. aunitz Ae; e. ainitz L-sar-ain),
ANITZ ESKER (Ae; Lar, Añ, H).
Ref.: EI 297. Muchas gracias (fórmula de cortesía). Cf. EZ Man II 117: Jainko puxanta, zaitzula esker hanitz itzuli. v. ESKERRIK ANITZ. Anitz eskér, Jauna. LEProg 100.
Aunitz esker!OrBM 126.
Aunitz esker!SMitxAranz 224.
Esker anitz, kontu unkigarri ori kontari egonaz eman didazun atsegiñagatik. BerronKijote 140.
azpisarrera-2
ESKER BELTZ(AN-larr ap. A; Lar, Dv, H). Ingratitud. Cf. eskerbeltz. v. eskergabetasun. Ai nere itsu, esker beltzaren jabea!CbEg II 135.
Israeltarren esker beltza eta gaiztakeria ikusirik. Lard 122.
Esker beltzaren jabe. DvLEd 240.
Au esker beltz gorrotagarriena litzake. ArrMay 92.
Aspaldiko denboretan izan oi dituzun esker-beltz eta naigabeak. MocDamu 33.
Gure burua eskerbeltza jasaiteko zorian. VillJaink 81.
azpisarrerakoSense-2.1
"
Esker beltz egin, faire mauvais air, mauvaise grâce"H.
azpisarrera-3
ESKER BELTZEKO.
Ingrato. Onelako mesedea Zuk niri egin, ta esker beltzekoa beti izango naz?CbEg II 132 (Dv LEd 235 esker beltzekoa).
Zuk, esker beltzeko pekataria, zugatik ixuri zan odol txit preziotsu aren balio neurrigabea baño betiko zere galera eta kondenazio naiago izanaz, erremedio añ garestiaz aprobetxatu naiko etzenduela. ArrMay 129.
Biotz oneko Matxinek erantzun eutsan esker baltzeko Txantoni. ABEzale 1897, 44a.
azpisarrera-4
ESKER BIHURTU.
Dar gracias. Hau egiñ eta, zaldiak / Esker bihurtzen dio / Giza ongi-egilleari. Gy 145.
Haren izaite soberanoari ospe eta esker bihurtzeko. ArbIgand 95.
Liliak irriz, xoriak kantuz, esker bihurtzen zerura. Ox 141.
azpisarrera-5
ESKER-BIHURTZAILE.
"Esker-bihurtzallea, qui remercie, qui est reconnaissant" H.
azpisarrera-6
ESKER DEUNGA.
Ingratitud. v. ESKER GAIZTO. Bere Jaunaganako [...] esker deungia. Astar II 76.
azpisarrerakoSense-6.1
"Desagradecer, esker deunga emon
"Añ.
azpisarrera-7
ESKER DEUNGAKO(Añ). Desagradecido. Ez nintzan ain esker dongakua izango. MgCO III.
Kriatura esker deungakuak. JJMgBasEsc 107.
azpisarrera-8
ESKER-EGILE(H; eskergile Lar, H). Agradecido.
azpisarrera-9
ESKER EGIN(Lar (eskerregin), H). Agradecer. Biotz-biotzez eskar dagitzut. GMantGoi 111.
Esker-egiñez geuk be / gurtu daigun Josu. Enb 152.
Alde batetik eskar dagitzut / Orren maite nozulako. Ib. 131.
Ik erea egin duk, eta esker egiok Yainkoari. OrMi IV.
Eta esker egijozu Jaungoikuari lotan nagolako. Otx 164.
Esker dagizuna. OrAitork 106.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con reduplicación expresiva). Esker eta esker egitten urtu biar leuken txatxu onek. Otx 132.
azpisarrera-10
ESKER-EMAILE(Lar (eskerremaile), Dv, H, A). Agradecido. Izan gaitezentzat esker emaille, humill, Jainkotiar. Ch III 8, 3 (SP eskerdun, Ol eskar oneko).
Jinkuari debot eta esker emaile. Mst III 5, 7.
azpisarrera-11
ESKER EMAN.
azpisarrerakoSense-11.1
a)(Ht VocGr 416, Lar (eskerreman), Gèze, H). Agradecer, dar las gracias. Cf. supra (I, 1) ejs. de eskerrak eman, etc. Eta esker emaiten diarokat ni fortifikatu nauenari. Lç1 Tim 1, 12.
Esker emok ene koleran egonari, zeren bertzela hartuko ituen egun heureak. Ax 301 (V 200).
Demogun ahalaz esker. Hm 113.
Esker emozu Iainkoari eman derauzkitzun erresoluzione hetaz. SPPhil 50.
Demogun esker debotki. Gç 94.
Ta aien kabuan gero / esker ematea / izango da gogorki / bizitza kentzea. GavS 28.
Baña ón dá [...] eskér emátea dezakégun diña.LEOng 34r.
Hasi zen Jinkoari esker emaiten. IpHil 118.
Esker eman bazekitela / eroki defenditutzen. EusJok II 144.
Esker emanez pozik erantzun diote. OrEus 388.
Lanikan asko badaukazute / esker ematen Jaunari. Basarri 119.
Gaur Jainkoari esker emaitera noakio.XaOdol 307.
Zorioneko iturri orri / esker eman daiotela. UztSas 56.
Jaunari esker ematen diot, bi bideetatik onenean jarri nindulako. AZink 58.
Esker eman baloia / aizezkoa zenik, / bestela ez zegoen / gaur nere izenik. Zendoia 153.
azpiadiera-1.1
(Con formas verbales supletivas). Gure bihotz guziaz esker drauagu. LçABC B, 3v.
Bereziki esker derautzut zeren egungo egun hunetan zeure eskutik eduki bai nauzu. Mat 311.
Esker diot Iongoikoa zure ontasunari. EZMan I 39.
Esker derizüt zeren ezdeüsetarik idoki bainaizü. Bp I 135.
Esker darotzut, o ene Jainkoa. Ch II 40, 4.
Konsolazione ororen Jinkua, esker deizüt. Mst III 5, 1.
Esker dauzüt neure bihotz güziaz. CatLan 161.
Esker dereizüt. UskLiB 52.
Esker dautzut nere ahalaz / Zuk erakutsi lehiaz. Gy 298.
Esker diote yendek. HbEsk 205.
Esker deizüt. CatS 80.
azpisarrerakoSense-11.2
b)Dar valor, conceder importancia.
Zer nahi dut bada edo zeri diot esker?DvLEd 59 (Cb Eg II 26 estimatzen det
).
Siñeste, itxaropen, maitasuneri emaiezu esker beste edozeri baiño geiago. OrQA 147.
azpisarrera-12
ESKER-EMATE.
"Acción de gracias" Lar. "Eucharistía, Sacramento, Eskerremateko ezkutapea, Sakramentua" Ib. Skripturán diraden laudorio eta esker emaite guziak. LçIns E 8r.
Egin daitezen errekerimenduak, othoitzak, galdeak eta esker emateak gizon guzientzat. He1 Tim 2, 1.
Egiten diran [...] esker emateakin borondatea irizikitzen da. MgCC 222.
Etxatzu zuri inos burura etorri ez Jangoikorik, ez esker emoterik korputz illaren azterketan. MgPAb 83.
Erregu ta esker-emoteak egin daitezala. Ker1 Tim 2, 1 (TB y Dv esker onak
).
azpisarrera-13
ESKER-ERAKUTSI (V-och, G-azp-to, L-ain, S ap. A).
Muestra de agradecimiento. "Agradecimiento, acción de gracias" A. Bere esker-erakutsia egiteko. Lard 139.
Olagizonai ezaguera onezko gere esker-erakutsiak egin-ondoan. ArrEE 1882a, 101.
Esker-erakutsitzat mando batek ekarri-ala izaki zuek guri, ta guk papertxo au baizik ez ote degu, zuei eskerrak erakusteko?AArdi 133.
On egiñak esker-erakutsia eskatzen badu. ArgiDL 135.
azpisarrera-14
ESKER-ESKAS (H).
azpisarrerakoSense-14.1
a)(H).Ingratitud.
Munduan esker eskasa / da gauza itsusiena. Gy 108.
azpisarrerakoSense-14.2
b)"(Adj.), ingrat" H.
azpisarrera-15
ESKER GAITZ.
v. eskergaitz.
azpisarrera-16
ESKER GAIZTO.
azpisarrerakoSense-16.1
a)(gral.; e. gaisto Lar, Añ, VocBN, Gèze; e. gaixto S; Dv, H). Ref.: A; Lrq. Tr. Documentado desde Dechepare tanto al Norte como al Sur.
Lan eginaz esker gaixto. E 137.
Hanbat obligazino eskergaixtoaz pagatzea. Ax 470 (V 304).
Ene hunki-eginen esker gaixtua.Mst III 18, 1.
Esker gaistoa da [...] artu oi duten saria. MbIArg I 115.
Zure kontra iduki dedan esker gaisto itsusia. CbEg II 145.
Zein esker gaiztoarekin eranzun diozuen. Gco II 9.
Berórren óngi egínak, ta nere eskér gaixtoak. LEOng 27v.
Eskerrik ez ematea, edo esker gaiztoak ematea.AA III 345.
O itsumena! O esker gaistoa!AñEL2 97.
Esker gaxtoz dituzte hainitzek pagatzen. HbEsk 174.
Nere esker gaixto itsusia. DvLEd 257.
Nekia franko, esker gaiztua. Xe 243.
Esker gaixto onik erakutsirik baitaude gaizo eskuarari. HUAurp 202.
Euskaldunak esker gaiztoagaz erantzun deutsue. AgAL 107.
Gizonak beti esker gaiztua / eman izan oi dirate. EAEEs 1914, 111.
Esker gaiztua, jornalikan ez / miñ artzen genduanian. MendaroTx 122.
Zer deritxozu [...] onen esker-gaiztuari?Otx 132.
Au baita neke geien egiten duena; / alâre esker-gaizto ta guzien azkena. "
Se le tiene muy poca estimación"
.OrEus 280.
Esker gaiztoenaz zitalki erantzun. ZaitSof 140.
Ene urdail zimelak eztizu esker gaiztorik gordeko. EtxdeJJ 225.
Zer egin duan esker gaiztuak!Olea 127.
azpiadiera-1.1
(-xt- Lrq; Dv, H). Mala acogida; desagrado. "Esker-gaixto [...], mauvais accueil" Dv. Ezarri zuen [vodka-botila] mahaian etseko jaunaren aurrean, esker gaizto batekin, atzerriko modak ez baitzitzaizkion joera arrotzak baino gustatzenago. MdeHaurB 10.
Isabela ez zen noski haurraren esker gaiztoaz konturatu?Ib. 32.
Errea, bethi esker gaxtoa prest. LarzIru 20.
azpisarrerakoSense-16.2
b)(Lar, -st- Añ). "Pocas gracias, ni grado ni gracias" Lar.
azpisarrera-17
ESKER GAIZTOAN.
"A pesar tuyo, item, zure esker gaistoan" Lar in Aq 1320. Aien esker gaiztoan / Gañera da igo [euskara]. IztPo 142.
Aita Larramendi gogoangarria, zeñak agertaratu izan zituen [...] Gramatika, Itztegia [...] etsai ozpindu txar askoren esker gaiztoan alere. IztC 454.
Etxe aundi eder galant onetan / zazpi urte dira sartu ez naizela; / zortzigarrenian, ala esker gaiztotan, / nere aita Ronenronen illetan. Balad 49 (versión del Cantar de Alostorrea).
Uste duzu hor, landa hortan, amodioz direla elgarretaratuak? Esker gaixtoan ba. JEBur 164.
azpisarrera-18
ESKER GAIZTO EMAN.
"Desagradecer, [...] esker gaisto emon" Añ.
azpisarrera-19
ESKER GAIZTOKO(gral. ap. A; -st- Añ). Ingrato, desagradecido. v. eskergabe, eskergaizto. Tr. Usado por autores meridionales desde la primera mitad del s. XVIII; al Norte sólo lo encontramos en J. Etchepare.
Izango gera [...] ez oraindaño bezala muker, gogor, lege bage ta aiñ esker gaistokoak. LarSermAzc 57.
O esker gaistoko traidore itsusi lotsagabea!CbEg II 70.
Zeren añ esker gaistokoa naizan. Ib. 72.
Ni legezko gizatxar eskergaistoko bati. CrIc 142.
Esker gaiztokoak izan nai ezpadegu. MgCC 230.
Zoaz nere etxetik urruti, esker gaiztoko ori. VMg 10.
Pekatari esker gaiztokoak. Gco I 406.
Añ esker gaiztokoak izan ziran. AA I 461.
Basoko piztia guziak baño gogorragoa eta esker gaiztoagokoa. AA II 124.
Deungeenak, gogorreenak ta esker gaistokuenak. fBIc I app., 14.
Baña Israeltarren eskergaiztokoak eta artutako mesedeen azkorrak!Lard 79.
Esker gaiztoko bat naiz. Ib. 53.
Zeiñ eskergaixtoko ta biotzgogorra zan. AranSIgn 70.
Aziera txarrekuak, lotsagaldukuak eta eskergestokuak. ItzBerb I 42.
Eztegu nai geiago eskergaiztoko izan. AgSerm 583.
Aberats berekoia, esker gaixtoko pobrea. JEBur 67.
Esker gaiztoko gizona. AlzBern 53.
Esker-gaiztoko biotz gogorrok ikusirik. GMantGoi 58.
Gai horretan inor esker gaiztoko azaldu bada ez gara gu izan. MEIG IX 28.
azpisarrerakoSense-19.1
(No referido a personas). Esker gaiztoko billaukeriarik beltzena. Lard 389.
azpisarrera-20
ESKER GALDUKO.
Ingrato. Zein esker galdukoak. VMg 11.
azpisarrera-21
ESKER GUTXI(e. gitxi Lar, Añ). "Pocas gracias, ni grado ni gracias" Lar.
azpisarrera-22
ESKER ILUN.
Mal trato, mala disposición. Etsaien eta gañerako gaistoen bide-bagenz eta esker illunak. MbIArg I 154.
azpisarrera-23
ESKER ITZULI.
Dar las gracias, agradecer. Esker itzultzen darotzut / zeure iaiatetxean. EZNoel 176.
Esker itzultzeko plazan, laido badu egiten. Gy 108.
azpisarrera-24
ESKER IZAN.
azpisarrerakoSense-24.1
a)(Lar). (Trans.). "Te agradeceré esta merced toda mi vida, esker izango dizut mesede au" Lar. Cf. esker con formas verbales supletivas s.v. ESKER EMAN. Esker izan behar othe dio sehi hari, zeren egin izan duen manatu diona?HeLc 17, 9.
Esker izanen darotzut. DvDial 3.
azpisarrerakoSense-24.2
b)(Lar, H). (Intrans.). "Esker natzatzu, esker natzaio [...], yo te agradezco, le agradezco" Lar. Gaia erabilli utsagatik ere eskar-gatzaie arazo ori ari degunok. LdiIL 78.
azpisarrera-25
ESKER-MEZA.
Misa de gracias. Guztiak, eskerrak emanaz jaunartu ta esker-meza (ala deitzen diote) entzutera. ArgiDL 135.
azpisarrera-26
ESKER MILA.
v. infra MILA ESKER.
azpisarrera-27
ESKER HOBE . (Cf. ESKER ON.).
azpisarrerakoSense-27.1
a)Mayor importancia, mayor valor.
Eta sos bati, jauna, zuri baino esker hobea egin izan diot!DvLEd 46.
Olakoak [odak] egin baleuz, esker obea emanen nioke. Or(
inGaztMusIx 32
).
azpisarrerakoSense-27.2
b)Mayor agradecimiento.
Jaungoikuari erantzun diotan baño esker obiaguarekin [...] erantzungo. BvAsL 107.
Iñori baño esker obea zuri zor dizutala. AgG 280.
Esker obia merezi ebala usterik. EtxbaIbilt 479.
azpisarrera-28
ESKER HOBEKO.
Más agradecido (cf. ESKER ONEKO). Esker obekoak izateko. Gco II 26.
Zuek baño esker obakoaak. ItzBerb II 29.
azpisarrera-29
ESKER ON.
azpisarrerakoSense-29.1
a)(gral.; Añ, Dv, H; eskerron Lecl). Ref.: A; Etxba Eib; ZestErret. Gratitud, agradecimiento; (pl.) gracias. Cf. SP Imit IV 9, 5: Hainitz esker on eta eder. Tr. Documentado ya desde Dechepare tanto al Norte como al Sur.
Esker hon bat ukhen eztut zuieganik bizian. E 65.
Orduan nik darozkitzut / Esker onak emanen. Hm 46. Atsekabe hura hartzen du bethiere esker onez. Ch III 19, 3.
Gure Jainkoari dagoka benedizionea, gloria, zuhurtzia, esker ona, ohorea, botherea eta indarra. HeApoc 7, 12.
Zure biotzeko esker onakin. CbEg III 381.
Jaunari esker onak edo graziak eman. Ib. 218.
Etzutela zeren iguriki esker onik gizonetarik. Lg II 187.
Esker onak zor diotza.Monho 48.
Esker onak emoten deutsazubez. MgPAb 209.
Esker on, humiltasun ta konfianzaz betekoak. AñLoraS 77.
Jaungoikoaganako esker ona. Gco II 43.
Esker on humillak ematea. AA III 348.
Aita batentzat izan behar den esker ona.Dh 148.
Neskiak mutilari esker ona karinoz emonda.fBOlg 71.
Begiratu baga eureen esker on edo txaarrera. JJMgBasEsc 284.
Agindu oietatik batean bere esker-ona erakusten zuen.Lard 207.
Yainkoari esker onik ez bihurtzeko. HbEgia 37.
Eurai geure estimaziño ta esker ona erakusteko. (1858). BBatzarN 221.
Eskerronik biziena gordeko diola beti Bitoriako uriari. AntEE 1885b, 285.
Emaiten derauzkoten ospe, esker-on eta goresteak. ArbIgand 92.
Erakuts bederen esker on gehixago. HUAurp 219.
Maria guztiz Santeak pozik eta esker onagaz ikusten dau. ItzAzald 72.
Nere zañetako odol guztia eskatu bedit esker onaren agergarritzat. AgG 144.
Ongilleai esker onez erantzutea. UrruzZer 19.
Geure eskarron ta zaletasun laztana. EguzkLEItz 122.
Gure esker ona ikusirik. InzaAzalp 123.
Ez dezaket [...] esker onik horri bihur. Ox 22.
Esker-ona sari zerbattegaz erakutsi biar da. Otx 66.
Esker onez artzen dut zure ele beroa. OrEus 114.
Erakusten du erri xeak eskar ona. TAgUzt 40s.
Nire zuganako eskerrona betikoa izanen da. EtxdeJJ 160.
Esker onik biotzekoena. BilbaoIpuiB 228.
Eskerronez ninduen / hornitu ariman. ArtiMaldanB 205.
Ori eginda merezi gendun / esker on bat izatea. Basarri 175.
Eskar onez, gorarik ospatu zuten. ZaitPlat 122.
Jaün merak esker hunezko bi hitz bühürtü deio. Herr 16-11-1961, 3.
Gure eskarrona agertu. KerEMeza 29 (ap. DRA
).
Iainkoekiko esker-ona. IbiñVirgil 31.
Benetako eskerrona. AlzolaAtalak 132.
Oraindik ere or alkarrekiñ / biltzen geran bakoitzian / esker ona ta maitetasuna / pizten zaizkit biotzian. Olea 158.
Esker on askoz ordaintzen ditu [bertsoak] gaur Euskal-herri osoak. XaOdol 312.
Nere esker ona artu. UztSas 143.
Alan be ez zan jendetza andirik joan, berari esker ona agertzera. EtxabuKontu 94.
Dena esker on izan zaitezte. BiblCol 3, 15 (Ol, IBk esker onekoak
).
Gorets Jauna, berak du hartze laudorio / Soinu eder, esker on, xaramel zor zaio. LarreArtzainE 332.
Esker onaren esku-erakutsi elkor hau. MEIG VII 110.
azpiadiera-1.1
(Como fórmula). "Muchas gracias [...] esker ona" Añ s.v. agradecimiento.
azpisarrerakoSense-29.2
b)"Favor" Añ.
azpiadiera-2.1
Gracia (divina).
Jaunak gorputz animarako eman zizkien esker on eta ondasun ta ontasun oiek.InzaAzalp 47.
Jaunaren esker onean jartzeko bidea. Ib. 105.
azpisarrerakoSense-29.3
c)Estima, aprecio.
Gizonenganik agur edo esker on zerbait ardiesteko. DvLEd 54 (Cb Eg II 22 estimazioa
).
Bazterretan bildurra bakarrik etzuen zabaldu, baita esker ona ta txera ere. ZaitPlat 18.
azpisarrera-30
ESKER ONEKO.
azpisarrerakoSense-30.1
a)(gral.; Añ, Dv, H, VocB). Ref.: A; Etxba Eib. Agradecido. v. eskerdun, eskertsu. Esker oneko alaba maiteak bezala. CbEg II 211.
Serbiduko dogu seme esker onekuak bere aita legez. MgCO 53.
Izan zaitezala esker onekoa. AñEL1 4.
Aiñ humilla, eta aiñ esker onekoa zalarik. Gco I 461.
Esker onekoa izateko bere ongilleakin. AA III 344.
Esker onekuak dira. fBIc I 85s.
Denbora guztietan / esker onekoak. Echag 70.
Zein esker onekuak izan biar dogun. UrMarIl 52.
Ugartear esker onekoak. Lard 529.
Ongilleaganako guziz esker-onekoa. AranSIgn 72.
Esker onekoak bagiñake, bada, ezkenduke [...] agindurik bear [...] Jaunaren mendean jartzeko. AgSerm 436.
Izan bear gareala esker onekoak. ItzAzald 131.
Biotz oneko ta esker onekoak. InzaAzalp 7.
Eskar oneko Abertzaliak zarielako. Enb 87.
Bera esker-oneko mutilla zan, artutako ondasunaz ez zan aztu-errexa. AnabUsauri 18.
Esker onekoak ere izan zaitezte. OlCol 3, 15 (IBk, IBe esker oneko; Lç grazioso, He eskertiar, TB ezagutsu, Dv eskerdun, Bibl dena esker on).
Esker-oneko ixan gura naiakoe-ta. Otx 97.
Bejondeiela esker oneko Aramar nekazariai!FLab(
inMunita 9
).
Biozbera ta esker-onekoa. EtxdeJJ 209.
Irakasle argi aiengana esker oneko ziran. ZaitPlat 114.
Izan zaiteze eskarroneko. KerEMeza 603 (ap. DRA).
Txirrita esker oneko gizona izan dek beti.AtañoTxanKan 112.
Adeitsu ta esker oneko izan
beti be Katalina Otalora andrearekin. OnaindSTeresa 102.
Iñorentzako kalterik ez dau / esker oneko izateak.FEtxeb 208.
Gaiztoak ere esker oneko izan gaitezke. MEIG VIII 31.
azpiadiera-1.1
(No referido a personas). Irago biar dau gatxa esker oneko goguagaz. fBIc III 266.
Guziz oroimen eder eta esker-onekoa. AranSIgn 82.
Negar malko esker onekoak. ZabGabon 102.
Prietori esker oneko agertzea udalaren kontua zan. EtxabuKontu 61.
azpisarrerakoSense-30.2
b)De buena voluntad, de buena disposición.
Lurrean bake esker oneko gizonei."
Bonae voluntatis"
.DvLc 2, 14.
azpisarrera-31
ESKER-ON-EMAILE.
Agradecido. Santuak, beti pobre eta beti esker-on-emaille, esan zion [...]. BvAsL 124.
azpisarrera-32
ESKER ON EMAN.
Dar mucha importancia, mucho valor. v. ESKER EMAN (b). Orain ikusi dut --nik-- zergatik esker on ematen diozun siñeste argizko otoitz orri. OrQA 176.
azpisarrera-33
ESKER-ON-ERAKUTSI.
Muestra de agradecimiento. v. ESKER-ERAKUTSI. Esker on-erakutsi ederrik artutako andoaindarrak. FLab(
inMunita 10
).
azpisarrera-34
ESKER ONETAN.
Como agradecimiento. Handik hogei-ta-hamar urte baino gehiago iragan ondoan ikusi dut andere Camille, Baionatik hurbil bisita eginik, esker onetan, Blancpignonen zaukan bere eskolan. LarreArtzainE 19.
azpisarrera-35
ESKER ONEZKO.
De agradecimiento. Adorazionezko aktak eginez [...], esker onezkoak. CatLav 323.
(V 160)Eskerronezko akzionekiñ. HeGudu 95.
Bere esker onezko othoitzetan. Lg I 231.
Eskeronezko [sic] eta amodiozko akta. JesBih 455.
Zer esker onezko aktak!Jaur 157.
Esker onezko negar malkoak. ZabGabon 38.
Alabantza, gloria, esker onezkuak [kantikoak]. ABAmaE 28.
Bigarren S. Migelek ematen digun ejenploa da esker onezko ta leialtasunezkoa. AgSerm 278.
Esker onezko akta. CatJauf 20.
Orhoitzapen esker-onezko bat. Prop 1906, 98.
Atsegiñezko ta esker onezko dardaraz. InzaAzalp 155.
Esker onezko begirada bat egin zion. MdeHaurB 57.
Esker onezko "bee" goxoz datoz / ardi guziak zugana. Basarri 41.
Nere burua senditzen dut gaur / esker onezko zorretan. Mattin 56.
Badakit esker onezko hitzño bat bederen erran nuela ehortzetan.LarreArtzainE 316.
azpisarrera-36
ESKER-ORDAIN.
Agradecimiento. Cf. EZ Man II 82: Sendaturik diezazun bihur esker ordaña, donde ordain parece ser adj. Amiñiñoetan ere eskar-ordaña egiozu. OlImit II 10, 5 (SP zarela [...] eskerdun).
Opa dio Ondarrabik / esker-ordaintzat. SMitxAranz 214.
azpisarrera-37
ESKERRA(Precedido de dat.). Gracias a. v. ESKERRAK. Hauk guztiak ioanen dire, Iankoari eskerra; / Uriaren ondoan da noizbait denbora ederra. EZMan I 80.
Bizkaiari eskerra / igaro ezan aurrera. BBizk 19.
Lenguan egin nuen / eskapada ederra, / ez nuan ezer izan, / Jaunari eskerra. UztLEG II 308.
azpisarrera-38
ESKERRAK.
azpisarrerakoSense-38.1
a)(V-gip, G-azp, AN-gip-5vill ap. Gte Erd 105; H). (Precedido de dativo). Gracias a. v. supra(II). Tr. Documentado sobre todo en autores meridionales desde mediados del s. XVIII; al Norte se encuentra en Elizanburu, Zerbitzari, Arradoy y Xalbador.
Zuri eskerrak, egiñaz agitz damuturik arkitzen naz. MbIArg I 142.
Berorri eskerrak [...] ezagutzen det. CbEg III 388.
Jangoikoari eskerrak, ez det orrelako gauza gaiztorik egin. MgCC 126.
Ez da, Jaunari eskerrak, gure errietan alde onetatik gauz andirik ekusten. AA I 452.
Jaunari eskerrak, eztago onelako pekaturik Kristinauben artian. Astar II 35.
Jaungoikoari eskerrak ez degu emen orrelako urritasunik. ItDial 101s (Ur -ri eskerrak; Dv e Ip -ri esker
).
Hari eskerrak, oro girade bizitzen. ElzbPo 219.
Iri eskerrak, orain zekiat zergatik aizen Porrota. UrruzUrz 35.
Baña orain, Jaungoikoari eskerrak, ez zegon zergatik beldur izan. Apaol 52.
Eztia iaten dabe / erleai eskerrak. AzcPB 110.
Apaiz nagusiari eskerrak, agertu zan eskutitzaren jabea. AgKr 29.
Jaunari eskerrak, eztira berdiñak. AArdi 105.
Yainkoari eskerrak, enaz larregi estutzen yan-guraz. OrTormes 67.
Buruban beti daruan maskorrari eskerrak, osterantzian ba-yuakoz garunak axiak artzen. Otx 59.
Galde-eskari salla agortu da, Yaunari eskerrak. LdiIL 23.
Errusiko nauskeriari eskerrak [...] indartsuago bizi da. EguzkGizAuz 70.
Bere aitaren ardura ta maitasun beroari eskerrak. EtxdeAlosT 56.
Andre aberatsa dela bere ezkontzari eskerrak. MdePr 174.
Anton Zapatariren testamentuari eskerrak. BilbaoIpuiB 29.
Juan Jose zanaren semeari eskerrak, bertsu onek gorde izan dira. SMZirik 94n.
Putzu aueri eskerrak bizi dira oasisak. AnabAprika 39.
Metodu esperimentalari eskerrak, aurrerapen ikaragarriak egin ziran. VillJaink 34.
Jainkoari eskerrak, aitzinean ere ez baitziren aberatsak, frango laster itzuli ziren beren aitzineko heinerat. ArdoySFran 172.
Nere gibel ederrari eskerrak. NEtxLBB 116.
Jainkoari eskerrak hortan gelditurik. XaOdol 136.
Sebastian oni eskerrak, jan eta lo ederki egiten genduan. Alkain 114.
Tolosar Katalinari eskerrak batez be, orra jasorik karmeldar lekaimetxe eder bat geiago. OnaindSTeresa 107.
Euskarak odol ixuraldatze bati eskerrak iraungo duela bizirik. MEIG VIII 45.
v. tbn. JJMg BasEsc VIII. Zab Gabon 55. Moc Damu 11. Mdg 122. Goñi 72. Alz Txib 100. ArgiDL 32. KIkG 3. Inza Azalp 7. Zerb Metsiko 56. Lek EunD 13. ABar Goi 53. TAg Uzt 132. JAIraz Bizia 116. Munita 111. Txill Let 120. Erkiag Arran 72. Zait Plat 44. Arti MaldanB 226. Basarri 37. Gand Elorri 90. MAtx Gazt 81. Salav 37. Ibiñ Virgil 31. Alzola Atalak 55. Etxba Ibilt 483. Lab SuEm 178. Berron Kijote 130. Etxabu Kontu 36. Ataño TxanKan 161. MMant 158. Eskarrak: KIkV 5. Enb 99. BEnb NereA 222. Osk Kurl 219.
azpiadiera-1.1
Gracias a (que).
v. infra (c). Eskarrak gerekin genduan apaizari. LdiIL 49.
Eskerrak olloak emoten eutsozan arrautza areri!BilbaoIpuiB 255.
Eskerrak berak Petrari emon detsazen konsuelueri, bestela zoratuko ei zonan. SMZirik 28.
Baña ura oso balientea zan. Eskerrak ari, bestela ez dakit zer egin bear genduan. Salav 97.
Eskerrak Moris Ertzain-Burua tarteka emen azaldu zaidanari. NEtxLBB 177.
Neke, lan ta oñazea izan dek nere geroztikako bizitza. Maitasunak gozatzen zunari eskerrak. AtañoTxanKan 163.
Eskerrak apaizaren laguntzari. BBarand 108.
azpiadiera-1.2
Eta Jainkoari eskerrak [...] ezpadauku egiten daukun baino miletan gaitz eta bidegabe gehiago egiten. Dh 187.
Jainkoari eskerrak, bizi naizenean!ItFab 44.
Ozta-ozta gosiaz ez ilteko beste aurkitu dodanian, Goikuari eskarrak. KkAb I 13.
azpisarrerakoSense-38.2
b)Gracias, muchas gracias (fórmula de cortesía).
v. ESKERRIK ASKO. Eskerrak, Jauna, zeren ezterauzkidatzun ene gaixtakeriak barkhatu. SPImit III 50, 5.
Eskerrak zuri, Jauna. Mst III 40, 4.
Eskerrak zuri, nere Jesus maitagarria. MbIArg I 206.
Zuri eskerrak, Jauna, zerren [...] bizitzea emon deustazun. CbCatV 91.
Eskerrak borondate eder orregatik. ABAmaE 399.
Eskerrak, Obispo Jauna, egiya diolako. BvAsL 114.
Eskerrak, o zinez eskerrak. JEBur 135.
Eskerrak berriz ere.AArdi 31.
Eskerrak, Jabea, bihotz-bihotzetik. Ox 166.
Eskerrak zuri, zure mesede guztiakatik. ArgiDL 19.
Eskerrak, Iauna, ni aur besterik ez izatea nai ukan bazenu ere. OrAitork 35.
Eskerrak, Jauna! NEtxAntz 92.
Eskerrak, yaunak, guregatik egin duzuen lanengatik. IzetaDirG 84.
Eskerrak! esan deutsat. GandElorri 101.
--Wizky? --Ez... Eskerrak! LarzIru 74.
Ni deneri buruz zordun nagoela eta hoiek orok nautela egin atera naizen gutia. Eskerrak!LarreArtzainE 120.
azpisarrerakoSense-38.3
c)(V-arr-gip, G-goi-azp-nav, AN-gip-5vill ap. Gte Erd). (Acompañado de una oración subordinada con suf. -(e)la; hay tbn. -(e)na y, en textos populares, -(e)n). Gracias a Dios que, menos mal que. "Eskerrak Martin etorri zen (V-gip, G-azp, AN-5vill), Martin etorri zen eskerrak (AN-gip) [...] eskerrak ama etorri da (G-goi), eskerrak ama etorri den (V-arr, G-azp-nav, AN-gip), eskerrak ez dun e(g)in (G-goi-azp), eskerrak Martin etorri zalako, bestela or ilgo giñan (V-gip)" Gte Erd 106. Tr. Documentado en autores meridionales (más en los guipuzcoanos) desde finales del s. XIX.
Ta eskerrak [...] enitubela bi egunez lenago aldatu piperrak bezela; aldatzen baditut, galduba naiz. SorBar 23.
Eskerrak daukagula / gugandik urrian. Arrantz 128.
Eskerrak sabel bat besterik ez zuela. MujPAm 39.
Eskerrak beorri gomazko oñetakoekin etorri dala. LabEEguna 91.
Eskerrak Yainkoak eskuagotik euki gaituala. LdiIL 162.
Eskerrak eztiotela nik jaramonik egiten. ABarGoi 66.
Eskerrak ibai aundi arren inguruk ikuskarrik zirala. JAIrazBizia 106.
Eskerrak bere buruaren jabe zala. AnabPoli 7.
Eskerrak bera denporaz ibili zana. SMZirik 35.
Eskarrak garaian orhoitu zala. OskKurl 213.
Eskarrak gorde-leku / dozune sasie. BEnbNereA 125.
Eskerrak katean lotuta egoten zala. Salav 12.
Eskerrak gaiñera lagun on baten eskutik natorrena. IbiñVirgil 26.
Eskerrak ama-alabak alkarrekin ondo konpontzen zirana!NEtxLBB 67.
Eskerrak bizi honen ondotik hor daukagula bestea. XaOdol 312.
Eskerrak ez naizela bere modukua. (In Mattin 145
).
Eskerrak gendukala / eginda berria. UztSas 256.
Eskerrak ez dizkion / erdiak entzuten. Zendoia 81 (v. tbn. con -(e)n JAzpiroz 31, Insausti 284).
Ontzi zarrok, erdi txintxilian darabille jentia; eskerrak as tiro dabizena... Gerrika 217.
Eskerrak oso ondo preparatuta etorri nintzala. Albeniz 120 (v. tbn. con -(e)la BBarand 33, Gerrika 42, Insausti 249).
Eskerrak etxean behintzat ez zela besterik egiten. MIH 369.
azpisarrera-39
ESKERRAK ESKUINARI (eskerrak eskubiyaiG-azp). Gracias a Dios.
"
Eskerrak eskubiyai! Gertaera jakin bat, itxuraz latza izan den gertaera bat, uste bezain okerra ez dela adierazteko esamoldea. Eskerrak eskubiyai beiai behintzat etzaiola eze gertau!" ZestErret. "Eskerrak eskubiyai, bestela txangua!" Ib. "ZestErret.
v. ESKERRAK.
azpisarrera-40
ESKERRAK MILA.
v. infra MILA ESKER.
azpisarrera-41
ESKERRETAN EDUKI.
"Eskerretan idukitzea, tenir en estime" Dv. Cf. supra (I, 3).
azpisarrerakoSense-41.1
(Con adj.). Esker handitan iduki behar-bidean hunelako zoria, zeinen errezki nerorrek galdu dudan. DvLEd 49 (Cb Eg II 19 estimatu).
azpisarrera-42
ESKERREZ.
Gratis. Emongo deutsagu, edonorako ta eskerrez edo dugaian, sellaro edo sei-illabeteko Bizkaittarra. (1895). AG 499.
azpisarrera-43
ESKERREZKO.
De agradecimiento. v. ESKER ONEZKO. Baiña ezin det iñola utzi / zure eskerrezko lorea. Insausti 243.
azpisarrera-44
ESKERRIK(Con oración completiva). Gracias a que. v. ESKERRIK ASKO (c). Eskerrik auzo guztiak bilduta moldatzen giñala.TxGarmBordaB 29.
azpisarrera-45
ESKERRIK ANITZ(S; e. hanitx AN-arce, S, R; Gèze; e. hainitz S (a-); Ht VocGr 391; e. aunitz AN-5vill; eskarrik anitx R-uzt). Ref.: A; ContR 518; EAEL 235; EI 297. Muchas gracias (fórmula de cortesía). v. ESKER ANITZ. Eskerrik ainhitz zure eskutitza gatik. MdePr 35.
Eskerrik aunitz. Ib. 193.
Eskerrik hanitx. Ib. 37.
Eskerrik hanitz. Ib. 68.
Itzulpena eragiñ didalako eskarrik anitz!BerronKijote 13.
azpisarrera-46
ESKERRIK ASKI(BN; SP, Urt III 300, Ht VocGr 391, VocBN, Dv, H). Ref.: A; EI 297. Muchas gracias (fórmula de cortesía). Eskerrik aski, adiskidia; / Ongi etoni zirela!LuzKant 36.
Eskerrik aski, jauna. JEBur 129.
azpisarrera-47
ESKERRIK ASKO.
azpisarrerakoSense-47.1
a)(V, G, AN, B, Ae; SP, Urt III 300, Lar, Añ, H; eskarrik asko V, G, AN). Ref.: A; EI 297; Etxba Eib. Muchas gracias (fórmula de cortesía). v. ESKERRIK ANITZ, MILA ESKER. Tr. Empleado por autores meridionales desde Lazarraga (aunque cf. eskerrik asko emaiten deutsat ya en Mondr). La var. eskarrik asko se encuentra (alternando frecuentemente con esker- ) en autores guipuzcoanos desde finales del s. XIX y posteriormente tbn. en vizcaínos.
Eskerrik asko, jentil onbrea, / ez dot ardura lagunik. Lazarraga A7, 1172v.
Eskerrik asko, Peru. MgPAb 66.
Orain eskarrik asko, / Mari Manuela. Xe 176.
Eskerrik asko Manu, / mesedeagaitik. ABAmaE 231.
Eskerrik asko bada ta naizuten arte. SorBar 25.
Eskerrik asko, eta eskumuñak emazteari. Apaol 91.
Eskerrik asko, dama galantak. AzcPB 127.
Eskerrikasko, baña etzaitut bear. AgKr 120.
Eskerrik asko berriz ere ta barka. AArdi 93.
Eskarrik asko zure itzaldija dala-ta. Altuna 80.
Eskerrik asko, baño enazu ni tutulikatuko. OrSCruz 56.
--Tirok ba, ua aurrera. --Zeure baimenaz, eskarrik asko. KkAb II 124.
Alde ortatik eskarrik-asko, beraz. LdiIL 114.
Eskerrik asko be esan barik. EguzkGizAuz 58.
Adiskide maitea, eskerrik asko zure berrien gatik. MdePr 197.
Eskerrikasko Kose neurea, eskerrikasko!BilbaoIpuiB 85.
Eskeñi nien besteeri jan nai bazuten. Ezetz, eskarrik asko. AnabAprika 63.
Eskerrik asko, mutil. ErkiagBatB 54.
Ederki zegok! eskerrik asko, motel!Salav 73.
Denori, entzule onak, / eskerrikan asko!Lizaso(
inUztNoiz 47
).
Eskerrik asko, Maria Belasko, Ondarroaan dago atsorik asko. (V-m). EZBB I 101.
Ondo da, Maria, ondo da. Eskerrik asko ta tori txurrupa bat ardo goxo ontatik.TxGarmBordaB 169.
Eskerrik asko, Steiger jauna. MIH 146.
v. tbn.
JanEd I 34. EusJok II 30. PE 61. Moc Damu 126. A BGuzur 150. Echta Jos 363. Iraola 119. Urruz Zer 123. Ill Pill 6. GMant Goi 98. Alz Ram 122. Tx B II 60. Enb 33. Lab EEguna 80. Otx 126. Lek EunD 30. ABar Goi 63. Zait Sof 136. Izeta DirG 89. Osk Kurl 51. Alzola Atalak 121. Berron Kijote 125. Eskarrik a.: Sor Gabon 26. Moc Damu 137. Iraola 80. Urruz Zer 35. GMant Goi 112. Tx B III 22. Enb 145. Lab EEguna 85. ABar Goi 75. Etxde JJ 65. BEnb NereA 36. Ataño TxanKan 268.
azpiadiera-1.1
(Como sust.). Egun atako baiño eskerrikasko beroagorik ez ei eutsan aspaldian Zeruari emon. BilbaoIpuiB 126.
Eskerrik askorik ere ez dezu jaso. MAtxGazt 57.
Eskerrik askorik ez bada izan ere, orrela egin genduan. Alkain 61.
azpisarrerakoSense-47.2
b)(Con dat.).Gracias a.
v. ESKERRAK. Ona etorri naxan azkero, / eskerrik asko Jaunari, / joan gura dot ekustera. Lazarraga A3, 1164v.
azpisarrerakoSense-47.3
c)(Con oración completiva).Gracias a Dios que, menos mal que.
v. ESKERRAK (c). Eskerrik asko libre gerala / lujuriyaren katetik. TxB I 264.
Eskerrik asko lasai xamarra / dadukatela gibela. TxB III 58.
azpisarrera-48
ESKERRIK-ASKOKA.
Dando las gracias. "Ama Birjiñari" eskerrik-askoka ta iñoizkorik alaien abiatu zan. BilbaoIpuiB 143.
azpisarrera-49
ESKER TXAR,
ESKER TZAR.
azpisarrerakoSense-49.1
a)Ingratitud.
v. eskergabetasuna. Seme alabeen lotsa gaistua ta esker txaarra ikusita. fBIc I app., 8.
An da esker txar batek oi dakarrena. ZavFabRIEV 1909, 28.
Iminiko deustaz begijen aurrian neure esker txarra. UrMarIl 37.
Euren burubaren desleijaltasun eta eskertxarra gaitik. "
Por la deslealatd e ingratitud con la que su jefe"
.(1860)BBatzarN 189.
Zenbait damaren esker txarra. Bil 73.
Aiñ esker-txarraz Txanton zanean azaldu. ABAmaE 306.
On egiñaren saria, esker txarra. EZBB II 80.
Berak gugaitik yasan Nekaldi gogorrena, / ta, guri parkatzeko eskartxar-iraña. GMantGoi 54.
Esker-txar bati beste esker-txar batez erantzutea. EgutTo 26-7-1921 (ap. DRA
).
Aitaordeaganako azaldu zun eskertxarra. EtxdeAlosT 98.
Eta zenbat esker txar eman zaion! Munita 46.
Bere semearen esker txarra. NEtxAntz 111.
Ondo egiñaren ordez esker txarra agertu. BilbaoIpuiB 47.
Esker-txarrari morrontzan. BerronKijote 150.
Asko zor dautsaguna da, ba, ta onakoakaz ez dirudi ondo esker txarra. OnaindSTeresa 102.
azpiadiera-1.1
Frialdad, mala acogida.
Batek bertzeari behin ere esker txarrik erakutsi gabe. JEtchep 68.
Ez nuke nahi Mayalenek sendi dezan nitarik esker txar edo hoztasun edo idortasunik. Ib. 76.
Potta galdeka hasten zitzautan / ohera joan eta fite, / eta gaur berriz esker txarra ta / "Aldetikan bazter zaite!". Mattin 99.
azpiadiera-1.2
ESKER TZAR.Enfado.
Brau jalitzen da, esker tzar batean. LarzSenper 110.
azpiadiera-1.3
Poca consideración.
Pixkei esker txarra ematen dionak, ez du asko izaten. (AN-larr). InzaNaEsZarr 299.
azpisarrerakoSense-49.2
b)Ingrato.
Jaunak maite nau; ta ni esker txar, / onen otz zergatik nago?E. Mujika(
inOnaindMEOE 842
).
azpisarrera-50
ESKER TXAR EGIN (H).
Acoger mal.
azpisarrera-51
ESKER TXARREKO(V, G-azp; Añ). Ref.: A; Etxba Eib; ZestErret. Ingrato. v. eskergabe. Izan nasala zeure arerijo esker txaarrekua. fBIc I 68.
Pekatari esker txarreko orrek. UrMarIl 110.
Ez dagizubela iñoz emon eskertxarrekuen izenik. (1864). BBatzarN 211.
Ez dedilla gure artian esker txarrekorik izan. BvAsL 67.
Eskartxarrekuoi; ezta lotsatzen?GMantGoi 42.
Eskertxarreko ez agertzearren. GMantLEItz 56.
Eskar-txarreko andija zara. Altuna 40.
Enaiatzu orren eskartxarreko. Otx 53.
A, eskertxarreko andra nabarmenok!Ib. 27.
Ura ere biotz-bera baita esker-txarrekoen ta gaiztoen aldera. IrYKBiz 126s.
Esker txarrekoa zera. ABarGoi 64.
Esker txarreko seme au. NEtxAntz 112.
Abere gaizto ta esker txarreko orrek. BilbaoIpuiB 50.
Umezurtza esker txarrekoa dala. ErkiagBatB 158.
Beraz agertu arren / gu eskar txarreko. BEnbNereA 183.
Esker txarreko gu izan arren. Ib. 64.
Esker txarreko sekula / izan bear ez degula.Olea 247.
Gurasoakanako biurri, esker-txarreko, donga. Ker2 Tim 3, 2.
Arako esker-txarreko alaba ark. BerronKijote 159.
azpisarrerakoSense-51.1
(No referido a personas). Esker-txarreko zazkarkerixa au. EtxbaIbilt 479s.
azpisarrerakoSense-51.2
(No ref. a personas)."Fruitua edo emaitza egindako lan eta ahalegin guztiarekin bat ez datorrenean esaten da. Baserritarrena esker txarreko lana izatea
"ZestErret.
azpisarrera-52
ESKER-ZOR.
Deuda de agradecimiento. Zergaz kitutukot esker-zor andi au?AñEL1 163.
azpisarrera-53
MILA ESKER.
azpisarrerakoSense-53.1
a)(V, G, AN, B, L, BN; H; milesker G-bet, L, BN; Dv; esker mila V-gip, G, AN, B, L-sar, Ae, Sal, BN-baig, S, R; Lar; eskerrak mila V-gip). Ref.: A; EI 297; Etxba Eib; Iz Ulz; Izeta BHizt;EAEL 235. Muchas gracias, mil gracias (fórmula de cortesía). v. ESKERRIK ASKO. Tr. Mil(a) esker y esker mila (que a menudo alternan en un mismo autor) son empleados ambos tanto al Norte como al Sur, aunque desde mediados del s. XIX su frecuencia relativa parece mayor entre los septentrionales.
Ongi ta mil esker, nere apostol santua. MbIArg I 131.
Esker milla.MbIArg II 271.
Milla esker, Jauna, ta milla milloi bider esker andiak zuri. CbEg II 138.
Milla esker, Peru. MgPAb 113.
Milla esker Jauna mesede berri onegatik. AA I 454.
Esker milla, neskato ederrak. ZavFabRIEV 1907, 539.
Milla esker, emon deustazulako ene bekatuak konfesetako erea. AñEL2 168.
Jauna, esker milla. ItFab 60.
Milla esker ere otsoari / hark ez zioen erran.Gy 56.
Esker mila zuen eskentza onaz. Laph 89.
Parte artzen dezutelako, esker milla guzioi. ArrGB 135.
Milla esker, Mariya, baña lenbizi Oñatira joan nai nuke. Apaol 110.
Milesker, Jaun Erretora. ArbIgand 120.
--Nihaurrek igorriko dautzut apeza. --Milesker, nahuzularik. HUAurp 178.
Milla esker, iauna, milla esker. AgAL 88.
Mil esker zinez orori, eta sarri arte!BarbSup 25.
Milesker zuri, Maria, Gerlarien gidaria!Ox 58.
Esker mila, adixkidia. Zub 63.
Alare milla esker ta eskeintza gogoan artuko det. LabEEguna 78.
Esker mila eta agur bietan erdaraz erranik. JEBer 32.
Besterik eztautsut eskatuten, eta milla esker jauna. Otx 91.
Milesker, Kattalin, zure ikustateaz. LfMurtuts 52.
Argatik, esker milla berari. JAIrazBizia 7.
Milla esker zure gosal-opariagatik. EtxdeJJ 190.
Milesker, Beñat, esker mila. JEtchep 49.
Millesker bein eta berriz esanda.AnabAprika 72.
Milesker eman dauzkidatzun berri onez. LarzIru 132.
Alaz ta guzi, milla esker. BerronKijote 134.
Milla esker irurei biotzez.Zendoia 8.
Bai, zinez, milesker, ama, zu izan baitzaitut balio hortako ama eta aspaldiko ene andereñoa. LarreArtzainE 116.
Biotzez esker milla / portatu ziranai. Insausti 270.
Mila esker guztioi. MEIG VII 61.
v. tbn. Dv LEd 246. Laph 146. Arr GB 57. PE 116. Zab Gabon 56. Sor AuOst 98. Moc Damu 20. Ill Testim 27. Yanzi 113. Ldi in Or BM 8. NEtx Antz 90. Osk Kurl 31. Milesker: Elzb PAm 64. Zby RIEV 1908, 759. Zerb Ipuinak 155. Enb 203. Mde Pr 69. Arti Ipuin 75. Izeta DirG 93. Lab SuEm 196. Esker mila: HU Aurp 58. Ag AL 122. Iraola 80. Ox 89. TP Kattalin 185. Barb Leg 63. Mde Pr 197. Etxde JJ 85. Izeta DirG 116.
azpiadiera-1.1
Esker ta esker milla onelako aita ordeari. LarzFueros 8.
azpiadiera-1.2
Eskér milla milla. LEOng 34v.
Eskerrik asko, aitona, milla ta milla esker. AgG 145.
Esker mila eta mila!BarbSup 25.
azpiadiera-1.3
(Precedido de dat.).Gracias a.
Eta Jaunari milla esker onetan geratuten danian. Astar II 107.
Ez alan beste euskaldunak, Iaungoikoari milla esker. AgAL 69.
MILA-ESKERKA.
Dando las gracias. Milla eskerka husu hari bazare ere. Gy 67.
azpisarrera-55
MILAKA ESKER.
Muchas gracias, mil gracias (fórmula de cortesía). Alkain gaztea, millaka esker. Alkain 28.
Beraz, millaka esker danori, / bukaera da iritxi.Insausti 322.