I .
(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(
V-m, G-azp-goi-to),
ingiru-mari (
V-ger),
ingurumai (
G; Izt VocC,
H (V, G)),
inguromai
Ref.:
A (ingurumari, ingiru-mari, ingurumai);
VocZeg
285
.
Alrededor(es).
"Contornos, derredor"
A.
v. inguru.
Tr. Documentado en autores meridionales desde la primera mitad del s. XIX (cf. como adv. ya en el dicc. de Landucci). En
DFrec hay 14 ejs.
Inguromaiko [sic] jendeak jaiera andia gordetzen diola.
Izt C 51 (161 ingurumai).
Belen eta ingurumai guzian jaiotako aur seme guziak iltzeko [agindu zuen]
.
Lard 369.
Bere inguru maira begiratuaz.
Arr GB 20.
Bakoitzak artu zuan bere aulkia exeriaz maiaren ingurumarian.
Zab Gabon 49.
Alegeretu oi dau / ingurumai guztia.
AB AmaE 384.
Illundu arte ango apaizak iduki zun gordeta, ingurumarin zebillen ala-olako jendearengatik.
Or SCruz 27.
Eusko-pireneen inguru-maiak bereala lateldunen bizikerara biurtzen asi ziran.
JMB ELG 99.
Denbora aretan ingurumariko neska gazte guztiak Urrusuan juntatu oi ziran ardazketara.
AIr EuskIp 23.
Inguru-mai guzia dauka / baserri txuriz betia.
And AUzta 152.
Utzi dauan tokian ez ingurumarian ez da agiri zoroburdia.
Erkiag BatB 112.
Alako poza banatzen zuten / ingurumari danean.
Olea 64.
Humboldt eta Humboldten ingurumariko euskaldunez.
MEIG VI 65.
v. tbn. A BGuzur 114. Elizdo EEs 1925, 213. Zait Plat 20. Etxde Egan 1961 (1-3), 90. Onaind in Gazt MusIx 147. Vill Jaink 147. Uzt Sas 285. Zendoia 69. Ingurumai: Zink Crit 38. Mok 3.
azpiadiera-1.1.1
Dramak eztu beste iturbururik, nobela ere beronen ingurumarian ari da.Vill Jaink 118.
azpiadiera-1.2
2.
(V ap. A),
ingurumaria.
"(V), rodeos, perífrasis, circunlocuciones"
A.
Esan baditu kristiñau batek esan biar ez dituzan jirabira eta ingurumariyako berbak.
Ur MarBi 137.
Bere lan-mugari begirik kentzeke, mila ingurumariren bitartez iristen du lana burutzea.
MEIG IX 117.
(en colab. con NEtx)
azpiadiera-1.3
3.
Circunstancia.
[Liburuan] azaltzen dauskuz bere arimearen izurdura, inguru-mari ta
tolosak.
Onaind STeresa 117.
Goragoko ikuspuntu batetik arazoen ingurumariak zabalkiago eta zehazkiago aztertzeko.
MEIG
IX 23.
II .
(Adv.).
azpiadiera-2.1
1.
ingurumaria
(Lcc). Rodando. "Rodar, ingirumaria etzin" Lcc (cf. ib.: "caer, etzin").
azpiadiera-2.2
2.
Alrededor.
Danza naasi au da [...] ingurumaria jira bira bat, zeñen erdian dagoan deabrua.
Mg (
in
BOEg 2516
).
Elizeak, arerio asko zituan ingurumari.
Onaind STeresa 77.
azpiadiera-2.2.1
(Tras gen.).Alrededor (de).
Errodrigo iritxi zanerako, antxe zeuden Elorri-arantzaren ingurumari, bazka gozoan.
SMitx Aranz 25.