maipe (
V-gip, R-uzt; Lar,
Añ),
mahainpe (
S),
mahipe
Ref.:
Lrq (mahan); Iz ArOñ (maixa), R 396.
(En casos locales de decl. sing.).
"Bajo <-xo> [...] de la mesa, maipean
"
Lar.
"(De) debajo de la mesa [...], maipetik
"
Ib.
"Debajo de, zerupean, maipean
"
Añ.
"De debajo, zerupetik, maipetik
"
Ib.
"
Mahainpe, sous-table"
Lrq.
"
Maipeian, bajo la mesa"
Iz
ArOñ
(s.v. maixa).
Tr. Documentado en algunos autores, sobre todo del Sur, a partir de mediados del s. XVIII. Al Norte, se encuentra en Zalduby, Hiriart-Urruty, Leon y Lafitte, que emplean la forma
mahainpe . Al Sur la forma general es
maipe . Hay
mahipe en Oskillaso y
mahaipe en
IBk e
IBe .
Limosnaz eskatu ta mai pean jan zuen.
Cb Just 122.
Nere mai-peko papurrak biltzen iduki ditut.
Lard 121.
Arratsaldean maipean lo.
Urruz Urz 44.
Mahainpetik kokoriko, / begira dago Xuriko / artho axaltto bat noizko / othe zaion eroriko.
Zby RIEV
1909, 103.
Mai peara egoxten daizk karta guziuak.
Mdg 148.
Zakurren gisa egon biarrak / oraindik gure maipian.
MendaroTx 166.
Txakurñoek haurren ogi purruxkak jaten ohi dituzte mahainpean.
Leon Mc 7, 28 (Ol, Or, Ker maipe, IBk, IBe mahaipe; Lç, He, TB, Dv mahain azpi, BiblE mahai azpi).
Afaldar geienak ordi eginda maipean iraulita [zeuntzan]
.
Zait Plat 84s.
Hustu zuan barne guztia irakaslearen mahi-pean.
Osk Kurl 200.
Miau ta erakutsi / maipean agiñak.
Ayesta 34.
v. tbn.
Maipe: LE Ong 96v. Etxeg EE 1885b, 314. Ag G 313. Ir YKBiz 229n. And AUzta 91. NEtx LBB 313. Mahipe: Larre ArtzainE 326.
maipe
(B, BN-baig, R-uzt),
mahainpe.
Ref.: A; Izeta BHizt2; ZMoso 64.
"
Maipetik uxti (R-uzt), maipetik txistu (BN-baig), sin comer; litm., silbar por debajo de la mesa"
A.
"
Maipetik xuxtu (txistu, fistu) (B). Ori esaten zaio otordura berandu datorrenari, maipera fistu egiñez"
Inza NaEsZarr 2058.
"
Sar zaite maipean ta maipetik xixtu yan gabe
"
Izeta BHizt2.
"
Maipetik txustu, silbar debajo de la mesa (quedarse sin comer)"
ZMoso 64.
Erriko laborea kanpora bear du. / [...] Jornaleru gaisoak zer egin bear dugu? / Bazkari txarra eta maipetik apaldu.
(AN)
"La comida mala y la cena capote"
.
A EY IV 26.
Haurrean bazkari egiterat berant heldu ginelarik, aitasok erraiten ohi zaukun: "berant jinak mahain-petik xixtu".
Lf ELit 115.
(Tema nudo).
"
Maipe (V-m, AN-araq, Sal, R), sin comer, vulg. capote. Eztatorrenari, maipe, a quien no viene (se le condena a estar) sin comer"
A.
(Como sust. pleno).
Zapi aundijagaz begijak itxita ba-ebillan etxekandria jo ona ta jo ara, [...] maiperen baten sartu ziralakuan, maiperik-maipe katamar asi zan.
EEs 1924, 158.
Tripaki-puxka pranko badezu / mai-pe ontara botia.
Salav 46.