Tr. Documentado desde Etcheberri de Ziburu. La forma masail(a) es propia de la tradición meridional (en vizcaíno sólo se encuentra en Erkiaga); mazela se documenta en textos septentrionales y maxela en suletinos, mixanos y roncaleses (además de en algún meridional moderno, como Aresti). Encontramos masil en un refrán de Legazpia, con el sdo. de 'ladera'. En DFrec hay 3 ejs. de masail y 2 de mazel . Para el posible valor expresivo (sg. Azkue) de maxela, v. matela .
etimologikoa
Etim. De lat. *maxella .
sense-1
1.
(V-arr, G, AN-gip-araq; VocCB , Dv, Zam Voc (G); -alla det., VP 58r, Lar, Añ (G), H),
mazela (G, AN-5vill, L, B, BN-baig; Volt 88y93, SP, Urt III 414, Aq 1096, VocBN, Hb, Dv, H(L, BN)),
matsail (-allIzt 101v),
matzail (VocCB→Dv),
matzeil (VocCB→Dv),
maxaila (-allaAq 604 (AN)),
mazaila (Dv(G), H),
maxela (Sal, S, R; Hb, Gèze, Dv(S), H(BN, S))
Ref.:
VocPir 226;
A(masailla, mazela, maxela);
Lrq(maxela);
ContR 521;
IzR 401;
EchaideNav 130;
IzetaBHizt(mazela);
GteErd 226;
ZestErret
. Mejilla, carrillo."
Ezkerreko mazelan zaurthua da zaldia
"H.
v. matraila, matela. Gutizia erho batez / hek gidatzen direla. / Hargatik mazelak brida / banaz zaiztela hersten. EZEliç 322.
Bethi finik gabe [Iainkoa] lauda / haren aho mazelek. Hm 94.
Mazelak xuri-gorri. OPo 32.
Batean mazelan, bertzean sudurretan ausikitzera. SPPhil 455 (He 459 mazela).
Apezküpiak konfirmatiari emaiten derio maxelan eskü khaldi bat. Bp I 65.
Maxeletan behera arrollak <-olhak> egin [nigarrek]. AR 170.
Lengo antzik ez dute / gaur gure masallak. ItFab 97.
Norbaitek iotzen bazaitu eskuineko mazelan. HeHMt 5, 39 (Ur, Or, IBk, IBe masail, Ip, Hual maxela, Echn mazel, Ol matsail; Lç, TB, Dv mathela, He, Ur (V), Ker matraila).
Esku-tzarrak masallaetan ezartzen ziozkaten. Lard 448.
Masaill zuri gorri, sagar panpandoja bezelakuakiñ. AlzSTFer 117.
Masallak puztutuaz asnasa artzeko. Iraola 26.
Gorrituxe egin zitzaizkion emazteari masailak. AArdi 69.
Urlia dago negarrez, / masaila llortu bearrez. (G-azp). ACPV 803.
Eri-handiek kolore zuri-ilun dute eta mazelak sartuak sudur saetsetako zimurdura batean. FIr 191.
Masailaren azpilduran. OrQA 176 (v. tbn. Eus 178).
Masaileko zimur bakanetan. MdePr 119.
Masailletan beera [malkoak]. ErkiagArran 186.
Musu bat eman zion maxelan. ArtiIpuin 84.
Orratz luzeak masalletik masallera pasa. AnabAprika 31s.
Eskua masaillari emana zualarik buru-austeren bat duanaren antzera. BerronKijote 202.
Perikori malko mardulak zetozkion masallean beera. TxGarmBordaB 151.
Ukitzen du ezpainez aitaren masaila. MEIG IX 111.
v. tbn. AA I 536. Arr GB 69. Camp EE 1883b, 523. Apaol 33. AzpPr 86. Muj RIEV 1907, 207. EEs 1920, 175. Ldi UO 54. Ir YKBiz 124. JAIraz Bizia 113. Lek SClar 134. Masail: Otag EE 1882c, 447. MendaroTx 224. ABar Goi 16. Uzt Sas 279. Etxde JJ 263. Txill Let 68. Ugalde Iltz 33. Ataño TxanKan 195. Zendoia 218. Mazela: Hb Egia 12. Maxela: UskLiB 38. Mdg 162.
3.mazela (AN, L, BN-baig ap. A; Dv, H), maxela, masil.Ladera, vertiente; cresta."Croupe de montagne"Dv.
"Penchant d'une colline, d'une montagne. Iguzkira dagoen mazela
"H.
v. MENDI-MAZELA. Azturiagako mendi masailari lotua bezala gure ur-bidea badabilazu. LhYol 43.
Larrungo mazelan zenbeit lamiña zilhotan sortu zela erran nezake. ZerbIpuinak 154.
Ardiak hortxet berean ditugu, mazela xoko hortan. BarbSup 54.
Lerdoinen mazelak bethi ta buluziago agertzen zaizkigu. JEBer 17.
Errekaren mazelak. Ib. 14.
Joan nintzen Baigurako mendira, mazelaz mazela nere ardiak eremaiten nituela. "D'une croupe à l'autre"
.BarbLeg 149.
Mondragon eta Eibar-en igaran gira ibar hersi batetarik, eta maxela harrigarri batzutan ikusi tugu mahaña bezain zabalko alhorrak. Herr 12-6-1958, 4.
Atalaiko lapitz-mazelean 17 urteko mutil bat lerratu da eta itsas egiko arroketan lehertu. Herr 14-7-1966, 2.
Montmartreko mazelan bazen kaperatto bat. ArdoySFran 113.
Kukuak txantxangorria iñude; eguterak masil bat aiñube. (G-goi). EZBB II 38.
Mendibideko mazelari goiti joaiteko. LarreArtzainE 33.
Oihanak hartzen ari duen mazela hortan. Ib. 54.
sense-4
4.mazela. "
Larre-mazela (L-ain), lindero de un pastizal"A.
Nagusiak, sierraren ondoan aziya jarri zuen mazela (zati) aundi batian. Auspoa 77-78, 268.