(L, B, BN, S; SP, Urt V 434, Ht VocGr 384, Aq 956 (AN), Lar in Aq 1445, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H),
meatxa (G; Lar, Añ(G, AN), IztVocC)
Ref.:
A(meatxu, meatxa);
Lh;
SatrVocP;
IzetaBHizt2
. Amenaza; reprensión.v. beaza, dixidu. Tr. Documentado en la tradición septentrional desde Leiçarraga. Al Sur se encuentra en Mendiburu, Lizarraga de Elcano, en un texto de Lesaca de mediados del s. XIX (ETZ 255 miatxu ) y en algunos autores modernos. Me(h)atxu es la forma gral. Hay además un ej. de miatxu (v. ref. supra ) y, salvo errata, mehaxu en sendos ejs. de Tartas y Etcheberri de Sara. En DFrec hay 36 ejs. de mehatxu .
Eta mehatxurekin debeta zitzan ezlezaten manifesta. LçMt 12, 16.
Mehatxu bat ezarten du dioela: [...]. LçIns D, 3v.
Ikhasia aizen gero eztagien faltarik / Iainkoaren aitziñean eztuken mehatxurik. EZMan I 137.
Mehatxu handiarekin / hitza zioten egin: / Pilatus, etsi ezazu / Jesus kondemnatzera / edo ezperen [...]. EZNoel 96.
Ordea benturaz mehatxu hek, eztira mehatxu baizen izanen. Ax 617 (V 397).
Mehatxu poruzuak gupida ditu eskuak. "Celui qui menace avec grand bruit"
.OPr 315 (v tbn. Po 45).
Eta zuek, nausiak, gauza bera egiozue hei, utzirik mehatxuak. HeEph 6, 9.
Mehatxü orotan behar nikezün ümiliatü. "Ideo in omni reprehensione"
.Mst III 46, 5.
Zure mehatxu, adirazte ta onezko kastigu guziez irri egin [dut]. MbIArg I 122.
Heien mehatxu handiak, guziak alferretan izan ziren. Lg I 354.
Bear da meatxu bezanbat loxentxu. (116). LE-Ir.
Tiranoen mehatxu eta pertsekuzione guziei kasurik egin gabe. Jaur 390.
Mehatxüreki galthatü. '[Ils] demandèrent avec menaces'
.Etch 348 (tbn. en ChantP 334).
Ez zen behatü nahi aita eta amen aholkier ez mehatxier. IpHil 55.
Gezur, ahopaldi itsusi eta mehatxu dariotela. HUZez 99.
Han berean, nere beharri ondoan, mehatxu batean bezala, boz bera entzun nuen. "Comme dans une menace"
.BarbLeg 149.
Ezetz eta ezetz ihardetsi zuen mehatxu guzien gatik. ZerbIxtS 75.
Oro elhe dorpe, oro mehatxu [...] alabaren kontra. LfMurtuts 53.
Kontzientziak badu / Zernahi meatxu. LuzKant 106.
Ez nuela orratio mehatxu bat ere atera. MdePr 105.
Mila mehatxurekin Morori galdetu zioten Uztaritzeko karrikarat gida zetzan. ZerbAzk 35.
Neguko ekaitzean [...] meatxu izugarria [da arbolen igitzea]. TxillLet 32.
Mehatxu zerbait gordetzen duen aroaren maltzur aire harekin.LarreArtzainE 126.
v. tbn. Ch III 35, 2. Egiat 225. Brtc 178. LuzSerm 279. Prop 1876-77, 4. Ox 197. Vill Jaink 161. Ardoy SFran 259.
azpiadiera-1.1
Turkoekin gerla mehatxuak zirelakotz.Laph 168. Fedea flakatzen hari da gure Eskual-herrian? [...] Bada hor mehatxu bat. Lap VII (V 2). Heriotzaren mehatxuak nun nahi barrandatzen gitik. Zub 62.
azpisarrera-1
MEHATXU-EGILE.
Que amenaza. Zuri mehatxü egilen kuntre erraiteko düzüna. "Exprobrantibus tibi"
.Mst III 13, 3.
azpisarrera-2
MEHATXU EGIN(Urt V 436). Amenazar. Zeinek [...] gaizki egiten zeraukatenean, ezpaitzuen mehatxurik egiten. Lç1 Petr 2, 23 (TB, IBe mehatxurik egiten; He dixidurik egin, Dv dixidurik arthiki
).
Auheretan igorri gutuzu mehatxu egitera gizon hari, gizon hura eztuzu beldur nehoren. TtArima 55.
Zenbatenás yágo meátxu itenzióten uztekó fedea, sándak yago defénda ta lauda. LEDoc 197.
Petirisantsi egin zioten / mehatxu, erasi: / [...] ez duk eginen ihesi!Etcham 187.
Oldar izigarrian guri mehatxu eginez erhiaz.LarreArtzainE 158.
azpisarrerakoSense-2.1
(Con modificadores). Eta hari egiten derautza bere mehatxuak eta egotzten derautza maradizinoak. Ax 585 (V 376).
Mehatxu hori bera egin du gure salbatzailiak guri orori: [...]. TtOnsa 28.
Baina haren malezia ororen oroz goiti zoela, [...] agertu da [...] eta mehaxu handirik egin bere abariziaz. TtArima 123.
Egiten derien mehatxürik handiena da ütziren dütiala [...] bere hitz saintiaren gosian. Bp I 18.
Mehatxürik garratzenak egin biziuaren kuntre. CatS IV.
Halako mehatxuak zituzten ere eginak [...]: Ravachol hiltzen badaukute, erreko dugu burregoa. HUAurp 46.
Asko lotsatu nahi zituen / mehatxu batzu eginik. Mattin 92.
v. tbn. Mb IArg II 332. Lap 146 (V 65).
azpisarrera-3
MEHATXUZ.
"Par menaces" SP. "Batzuk balakuz, bertzeak meatxuz (BN-baig)" CEEN 1969, 201. v. mehatxuka. Defenda diezegun mehatxuz eztakizkión gehiagorik minza izen horretan nehori-ere. LçAct 4, 17 (IBe mehatxuz debeka diezaiegun, He, TB mehatxurekin; Dv larderia detzagun).
Lausenguz edo mehatxuz / hartara lixturturik. EZEliç 117.
Haien züzenen gordazaliak bortxaz, mehatxüz edo nola nahi. FPrS 26.
Jendeak bortxaz bereganatzen zituelarikan, batzuek mehaxuz eta bertze batzuek lausenguz. ES 389.
Ene ungi egiñak esker gaitzez pagatuak izatu dire. [...] ene doktrina afruntuz eta mehatxus. "Reprehensiones"
.Ch III 18, 1.
Eta aitziñean zihoazenak mehatxuz zegozkon zegoela ixillik. "
Increpabant eum ut taceret"
.HeMc 18, 39.
[Gurasoak] bada esanez, mehatxuz ta behar den aldian zeatuz, adirazten dio bere zenzatu ta ondu beharra. MbIArg I 119.
Mehatxuz esaiozu: deabru txarra [...]. MbIArg II 288.
Han enganioz eta mehatxuz herxatuak atxiki zituzten. Laph 106.
Beren errabian mehatxuz hasi ziren Haritchabaleten kontre. Const 31.
"Isabela, kontuz!" esan zion mehatxuz. MdeHaurB 42.
Zihorra mehatxuz astinduz otseinaren buruaren gainetik. Ib. 85.
Erakutsi nien mehatxuz ukabila. ArtiMaldanB 196.
azpisarrera-4
MEHATXUZKO(AN, BN, S ap. A; Urt, Dv; meatxazko Lar, Añ (AN)). "Comminativus, dixiduzkoa, mehatxuzkoa" Urt V 434. "Juramento [...] conminatorio, meatxazkoa" Lar y Añ. "Mehatxuzko hitzak, paroles de menace" Dv. Halaber, badira bertze iuramentuak, batzuk mehatxuzkoak eta bai maradizinozkoak ere. Ax 258 (V 172; v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Jainkoaren hitz on eta mehatxuzkoak. Lap 410 (V 187).