Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII y al Norte en Etcheberri de Sara, Eguiateguy y Larre. Meatze es la forma mejor atestiguada. Hay además ejs. no ambiguos de meatza en Lizarraga de Elcano, de miatza en Urruzuno, miatze en F. Irigaray (junto al más frec. meatze ) y Lauaxeta, y meatz en Alzaga, I. Pradere (EEs 1915, 121), Olabide y Mirande (en éste con aspiración). En DFrec hay 2 ejs. de meatze y 20 de meatz .
sense-1
1.
(G, AN, Ae; Lar, H),
miatze,
meatz (Izt 73v),
meatza (V-gip (det.), G-nav),
miatza,
peatzaRef.:
A;
AAezk 296;
AApend(meatza);
EtxbaEib(meatza)
. Mina."Mina de metales", "almadén" Lar."Arrugía, mina de oro muy honda, urre meatzea
"Ib."
Bizkaiko meatzak zenbat burdiña emon daben, erromatarren denboratik ona
"EtxbaEib.
v. meategi, meatoki. Baldin gutizios bazarete loriaz aberasteko, eskoletako urre meatzetan [...] trabailla zaitezte. ES 188.
Meatzeetan arkitzen diran urre-zillar, topazio [...]. MbOtGai I 66.
Ürrhezko meatze bat. Egiat 212.
Aurkitudélaik urre-zillarrésko meatzebát andi-abástoa. LE( inBOEanm 874
). Dira urrezko merezimentu asko atera geinkezan mina edo meatzea. AñLoraS 56.
Zillar, urre edo diamanteen meatze aiñ [...] baliotsurik. AA III 363.
Aretxabaletako mugapean arkitzen da meatze bat zillar bizia ematen dabena. IztC 74 (52 urrezko meatze).
Miatzaren (minaren) bat arkitu al zuan?UrruzEEs 1915, 285.
Ur, meatz, mendi, burni-bide, tranbia ta orrelako gaietan.ForuAG 237.
Geroago eta gutiago ematen zaben miatzeak. FIr 135.
Meatzeko langileak. Ib. 137.
Meatz,mina batzuen jabe zala. AlzTxib 84.
Ene Bizkaiko miatze gorri. LauxAB 79.
Meatzetako ondakiñak.EAEg 15-11-1936, 300.
Orduan nundikan-nai / [...] mendiak meatza ta / basoak ikatza. "Minas de hierro y carbón"
.OrEus 210.
Urre meatze dut Aralar. OrPoem 521.
Lurpeko ur, mehatz e.a.MdePr 312.
Urre gorrizko meatzak. BEnbNereA 97.
Bizi gabeko arri ta meatzetan. VillJaink 73.
Kuper ta zillarrezko arri-meatzak. 'Des filons d'argent et des mines de cuivre'
.IbiñVirgil 85.
Ez ditut oraino aipatu Haitzaldeko minak edo meatzeak.LarreArtzainE 38.
Mehatze ugaririk bagenuen lurpean. MEIG III 94.
(tanto en este ej. como en el citado infra la -h- se debe al editor) v. tbn.
EEs 1913, 247 (meatzetatik). Zink Crit 32.
azpiadiera-1.1
Ortxe arkitu dudala [...] pozgarrien gordairua ta denpora-pasagarrien meatza."Una mina de pasatiempos."BerronKijote 81.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de comp.)."Barra de oro, de plata, meatze-urrea, meatze-zillarra
"Lar.
Mutilloako meatze-mendian jaiotzen dira iturri asko. IztC 100.
Meatz-bazkunetako txartelak. TAgGaGo 67.
Meatz Elkarteak. EAEg 29-12-1936, 674.
sense-2
2.Mineral; metal. Zeudela meatzari batzuk zulatzen oian bat atratzeko meatza. (243). LE-Ir. Egiaz, ile ark, lur-peko zulo beltzatik atera dan burniaren meatz gorri bizi-bizia zirudian. LhYol 31.
Mealla: ola-gizonen morroia, meatza txikitzen duena. EG 1952 (11), 22.
Ez egin zuretzat meatz urtuzko yainkorik. OlEx 34, 17 (Dv jainko urthurik, BiblE metal urtuzko idolorik).
Meatza ta beste gauzak itxasontziak ustuteko ta zamatuteko. EtxabuKontu 138.
Meatz edo mineral guziak palaz botatzen zitzaizkion. Insausti 297.
azpiadiera-2.1
Lurbarnean ére burriña, zillár, úrre ta bérze metále ta gauza meátzak.LE Doc 124.
azpisarrera-1
BURDIN-MEATZE.
v. burdina.
azpisarrera-2
MEATZEKO KRISTAL.
"Cristal de roca, meatzeko kristala, leiarra" Lar.
azpisarrera-3
MEATZE-LAN.
Trabajo de minería. --Meatz lanik Gipuzkoan bai al da? --Meatz lanak ere Gipuzkoan badira eta esangarriak dira [...] Zerain ta Mutiloako meatz lanak. UrrozEEs 1915, 59.
Meatz lanak zirala, urbildegi, urbide, indar-etxe, burnibide eta abar.AZink 139.
[Gure asabek] mehatze lanetan ere bazekiten zerbait. MEIG III 46.
azpisarrera-4
MEATZEZKO(Adnom.). Mehatzezko elkarguntza honela dator. "Armonía mineralizada"
.MEIG IX 119.
(en colab. con NEtx; la -h- se debe al editor)
azpisarrera-5
MEATZE-ZULO.
Pozo minero. Diru askoren gostuz egindako meatze zulo andiak. IztC 64 (v. tbn. 66 y 70).
Aspe-Arrazolan bazan meatze-zulo bat. OrSCruz 48.
700 langile meatze zuloetan, mea ateratzen eta meaketan. FIr 135.