Pertsona-izenak

Andre Mariaren adbokazioa, komentua eta Donejakue Bideko lekurik ezagunenetakoa. Debozio handia izan zaio; Mendekoste aitzineko asteetan inguruko herrietatik beilan joaten dira Orreagara eta Ama Birjinaren iturrian edaten dute. Kondairak dioenez, Andre Maria luzaz galdurik egon zen, mairuen beldurrez ezkutatu baitzuten. Urte anitz igaro ondoren, gauez argi batzuek Jainkoaren Amaren ezkutalekua zein zen adierazi omen zuten. 1619an idatzitako bertsoetan izenaren aspaldiko forma osoa agertzen da, Orierriaga alegia:

Aingiruen erregina
Orierriagan xarririk
aingiruen konpañian
gloria guztiz beterik.

Lizarrako (Nafarroa) monasterioa, lehen Andre Mariari eskainirik zegoena, gaur egun San Benitorena bada ere. Ortaren aurreneko aipamena 1276. urtekoa da.

Orti euskal izenaren Erdi Aroko baliokide femeninoa. Naxurietan (Nafarroa) agertzen da, 1230ean (Ortissa de Enassurieta).

Zeruan sortzen den uztai koloretsua, eguzkiak argia eurian islatzen duenean. Sineste askoren iturri izan da mitologiako izen hau. Adibidez, ekaitza dagoenean Ortzadar-en babesa eskatzen da. Ostadar honen aldaera da. Ikus Urtzi.

Urtzi izenaren aldaera. Ikus Urtzi.

Ahaidegoa adierazten duen izen arrunta eta Erdi Aroko antroponimoa. Ziortzako (Bizkaia) kolegiatak zituen saroien zerrendan agertzen da, 1398an.

Erdi Aroko izena. Lehenengo aldiz 938an aurkitu dugu (Ossauariç).

Gutxienez XVI. mende arte iraun zuen izena. XIV. mendean Bilbon eta Ziortzan (Bizkaia) azaltzen da, eta 1493an bigarren herri horretan (Osana de Martitegui). Inoiz Ozana (Ozana de Herçilla, Durango, B, 1514) eta Usana (Vsana de Yloro, Ondarroa, B, 1490) aldaerak ere agertzen dira. Aldaera: Oxane (Deun-ixendegi euzkotarra).

Remedios (es)

Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean gaztelaniazko Osanaren eta (Nuestra Señora de los) Remedios-en baliokidetzat ematen den izena. Santuaren eguna apirilaren 27an da.

Zeru garbia, hodeirik gabea adierazten du hitz honek. Osagaiak ortzi (ikus Urtzi) eta garbi dira.