Leku-izenak

- Laguntza

*: Hizki bat edo gehiago ordezkatzeko
(mendi*, aba*za, *mendi)

?: Hizki bakarra ordezkatzeko
(oihan?, e?titxu, ?adriano)

Aranguren - Lekuak - EODA

Aranguren (Udalerria)

Entitatea:
Antolakuntza/Udalerria
Herritarra:
arangurendar 
Arautzea:
Euskaltzaindiaren araua 
Non: Aranguren
  • jenego lopiz de aranguren - (1266/08/12) FDMPV.007 , 52. dok., 121. or. [AGN, Comptos, C.3, N.29]
    (...)
    Testigos son qui fueron en el logar presentes [...] don Jenego Lopiz de Aranguren, cauayllero
    (...)

    Zer: Zaldun lekukoa
    Non: Lizarra [?]
    Jatorria: FDMPV.007

  • aranguren, val d' - (1280) ZAB.COMPNA , N.332, N.1674

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • garcia periz d'aranguren - (1349/06/18) FDMPV.004 , 73. dok., 200. or.
    (...)
    Notario, Garcia Periz d'Aranguren; anno Domini millesimo CCC.XL nono
    (...)

    Zer: Notarioa
    Non: Iruñea
    Jatorria: FDMPV.004

  • garcia periz d'aranguren - (1349/10/23) FDMPV.004 , 78. dok., 209. or.
    (...)
    son condempnados dar e pagar a la sennoria por sentencia nuestra, por mano del nuestro amado Garcia Periz d'Aranguren, notario, e siellada en pendient del siello de la Corte de Navarra
    (...)

    Zer: Notarioa
    Non: Nafarroa
    Jatorria: FDMPV.004

  • garcia periz d'aranguren - (1351/02/14) FDMPV.004 , 82. dok., 221. or.
    (...)
    Notario Garcia Periz d'Aranguren. Anno Domini millesimo CCCL
    (...)

    Zer: Notarioa
    Non: Tutera
    Jatorria: FDMPV.004

  • garcia periz d'aranguren - (1351/02/14) FDMPV.004 , 83. dok., 222. or.
    (...)
    Notario Garcia Periz d'Aranguren; anno Domini M.CCC cinquegesimo
    (...)

    Zer: Notarioa
    Non: Tutera
    Jatorria: FDMPV.004

  • garcia periz d'aranguren - (1352/04/05-) FDMPV.004 , 93. dok., 236. or.
    (...)
    Et yo Garcia Periz d'Aranguren, notario e goarda a present del siello de la Cort de Navarra, recevi una carta de mandamiento del sennor governador
    (...)

    Zer: Notarioa
    Non: Nafarroa
    Jatorria: FDMPV.004

  • garcia periz d'aranguren - (1361/04/20 [1890]) BRUT.CN , LXIV. dok., 74. or. [Tiroir 14, nº 92]
    (...)
    Mando vos que a Garcia Periz d'Aranguren, notario de la cort, dedes et paguedes por las expensas que eyll fezo
    (...)

    Zer: Prokuradorea
    Non: Iruñea
    Jatorria: BRUT.CN

  • garcia periz d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 572 A (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 123r)
    (...)
    Item de Garcia Periz d'Aranguren, IIIIº florines rendidos en recepta so titulo de las tiendas de Lapoblación et non cobrados, IIII florines
    (...)

    Zer: Zergaduna
    Non: Iruñea [San Nikolas]
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • maria yniguiz d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 444 A (D.a dok. [AGN, sign. gb.], XXVIIr)
    (...)
    Item Maria Yniguiz d'Aranguren, II florines
    (...)

    Zer: Zergaduna
    Non: Tutera (Done Jurgi)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • val d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 497 A (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 55r B)

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • garcia periz d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 575 (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 129r)
    (...)
    Item a Garcia Periz d'Aranguren qui fue al synnor rey a Ollit, XX s. por razon que con los de Pomplona non podieron concordar en el empriestamo de los dichos florines et por notificar al dicho seynor rey [98. Tachado: costo la bestia que ... no de Garcia l'argentero. (...)]
    (...)

    Zer: Mezularia
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 537 (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 88r)
    (...)
    Oydo fue este conpto en Pomplona et finido IIº dia de julio Anno LXVIIº por maestre Garcia de Barassoayn et Martin Periz d'Oloriz, maestros oydores generales de los comptos del seynnor rey. ARANGUREN (signo) [33. Desde el comienzo del folio hasta aquí está cancelado con una raya.]
    (...)

    Zer: Lekua? Deitura?
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • sancho d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 546 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 98r A)
    (...)
    Sancho d'Aranguren, II florines
    (...)

    Zer: Zergaduna
    Non: Iruñea (Rua Penta)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • garcia periz d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 543 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 96r A)
    (...)
    Garcia Periz d'Aranguren, IIII florines
    (...)

    Zer: Zergaduna
    Non: Iruñea (Rua Mayor, Sant Nicollas)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • val d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 498 B (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 56v A)
    (...)
    Summa de los fuegos de Val d'Aranguren: LIII [Esta frase está escrita por otra mano]
    (...)

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • johan d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 544 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 96v B)
    (...)
    Johan d'Aranguren, I florin
    (...)

    Zer: Zergaduna
    Non: Iruñea (Çapateria-Ferreria)
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • aranguren, val d' - (1366) CAR.PNAXIV , 497

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • val d'aranguren - (1366) CAR.PNAXIV , 660 (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 178v)

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CAR.PNAXIV

  • arenguren peret d’_ - (1387 [1966, 2011]) NAN.C , 54.50.I [IKER.27, 313. or. (Indéterminés Basse-Navarre)]
    (...)
    arenguren Peret d’_, messager de P. de Laxaga, 1387 (Archiv-Nav.54.50.I)
    (...)

    Zer: Mezularia
    Non: Nafarroa Beherea
    Jatorria: IKER.27

  • val de aranguren - (1534 [1967]) NAN.C , N.530, F.158 [ID.PDNA, 314. or.]

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: ID.PDNA

  • aranguren - (1587) LEK.ENAV , 133 A
    (...)
    Obispado de Pamplona [pueblos] bascongados.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: LEK.ENAV

  • aranguren - (1767-1778) IRIG.DGLN , 88
    (...)
    Nicolas de Algarra, escribano real, receptor del Tribunas eclesiástico de este Obispado y Notario de visita, que he sido de él [...] con motivo de haber estado yo el certificante en [...] he hallado q los eñores eclesiásticos, escribanos reales, médicos, cirujanos boticarios, albéitares, herreros, ministros de la real renta, estudiantes, algunos arrieros trajineros o gente navegante saben y parlan el idioma castellano y por lo común los demás la lengua vascongada q es la mas usada y corriente.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IRIG.DGLN

  • aranguren - (1767-1778) IRIG.DGLN , 85
    (...)
    Rolde o lista de los pueblos a que se ha hecho referencia, que los escribanos o receptores romanzados solicitan se declaren romanzados para los efectos judiciales [...] Valle de Aranguren.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: IRIG.DGLN

  • valle de aranguren - (1800 [1967]) NAN.PAPS , LEG.160, CARP.8, F.128 [ID.PDNA, 337. or.]

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: ID.PDNA

  • aranguren - (1802) DRAH , I, 87
    (...)
    valle del 4.º part. de la mer. de Sangüesa, arcip. y ob. de Pamplona, r. de Navarra. Confina por n. con el valle de Egües, por e. con los de Elorz y Unciti, por s. con el de Ilzarbe, por o. con la cendea de Galar. Se compone de los pueblos siguientes: ARANGUREN. MUTILOA LA ALTA. GÓNGORA. MUTILOA LA BAXA. ILUNDAIN. TAJONAR. LABIANO. ZOLINA. LAQUIDAIN. La población de todos es de 132 casas y 858 personas. En el apeo que se hizo en el año de 1366, tenia los pueblos y fuegos siguientes: LABIANO 10. ARANGUREN 3. IDOY 2. GÓNGORA 3. OLAZ 2. GORRAIZ 7. MUTILOA DE YUSO 1. SORRIGUREN 1. TAJONAR 5. BADOSTAIN 8. MENDILLORRI 3. LAZAMENDIA 1. ARDANAZ 6. ZOLINA 1. El terreno es montuoso y los pueblos estan en cerros y alturas: la cosecha se reduce á trigo, cebada y vino. Para el gobierno del valle se elige un diputado por todos los pueblos. A.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: DRAH

  • val de aranguren - (1829 [1553]) CENS.CAST.XVI , Ap. 169
    (...)
    En la val de Aranguren / [Habitantes ó fuegos:] 111
    (...)

    Zer: Udalerria, ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: CENS.CAST.XVI

  • aranguren'en - (1926) ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 90. or.
    (...)
    Aranguren'en Etxebakaŕekoa, Salabeŕi, Mateorena, Goitikoetxea, Kristobalena...
    (...)

    Zer: Ibarra
    Non: Iruñerria
    Jatorria: ETX.EEI

  • aranguren: aranguren - (1974) TXILL.EHLI , 165 B

    Zer:
    Non:
    Jatorria: TXILL.EHLI

  • aranguren - (1974) LIZ.LUR , 49, 51, 52. or.
    (...)
    Lizarrako merinaldea Ega harroan kokatzen bada, Sankozakoa antzeratsu Iratikoan: Esteribar, Egues, Aranguren, Elortz eta Ibargoiti haranak izan ezik, hauek Argakoak direlako eta Luzaide, Errobikoa (Nive) delako […] Elortz, Aranguren, lbargoiti, Izagaondoa eta Unziti dira Iaugarren alderdikoak. Elortzeko herrixkek udal bakarra osatzen dute, Tiebas eta Elo (Monreal) hiritxoak aparte daudelarik. Beste lau haranetako herrixkak haran-udaletan elkarturik daude. Alderdi hontako Elortz, Aranguren eta Ibargoiti Iruñaldera begira daude, lratialdera baino gehiago. Hain zuzen ere, Elizak -eta honek beti izan du politika erakundeek baino bizkortasun gehiago lurralde antolaketak aldatzeko- hiru haran horiekin osatzen den artziprestazgoa (Ibargoiti izenekoa) Iruñaldeko bailaran sartu du, eta baita Esteribar artziprestazgoa ere (Esteribar eta Egues haranekin osatzen dena). Iruñaldeko herriak izan ezik, gainbehera doa alderdi hau. 288,51 km2 eta 5.217 bizilazun [sic] ditu […] Eskualde hontan [Iruñerriaz ari da] sar daitezke, lehen aipatu bezala, Egues, Ibargoiti, Aranguren, Elortz eta Unziti
    (...)

    Zer: Ibarra, udalerria
    Non: Nafarroa
    Jatorria: LIZ.LUR

  • aranguren: aranguren (arangurendar) - (1978) E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 318. or.

    Zer:
    Non:
    Jatorria: E.EUS.UD

  • aranguren: aranguren (arangurendar) - (1979) E.UDAL , 16

    Zer:
    Non:
    Jatorria: E.UDAL

  • guren - (1985) JIM.ESTN , 73. or.
    (...)
    V. Toponimia en Iruñerria: Sistemas de denominación y localización [en Euskera, núm. 30, Bilbao: Euskaltzaindia, 1985, pp. 527-532] [...] 2. Topónimos compuestos [...] Son abundantes ios topónimos formados por dos o más conceptos. 2.1. Dos conceptos. Constituyen los topónimos más frecuentes del grupo los formados por un sustantivo básico y otro elemento, que puede ser otro sustantivo, un adjetivo o una posposición de carácter adverbial. Veamos unos ejemplos: A. Dos sustantivos [...] b) El sustantivo básico, seguido de otro que denuncia ciertos aspectos morfológicos u otra realidad, como cuestas o repechos (aldapa, bular), espinazos (bizkar), rincones (zulo), orillos (bazter), el comienzo o entrada del paraje (sartze), el final o salida (buru), la parte baja o inferior (barren, azpi, beiti), la alta (goiti), el límite o linde (guren, muga). En Gazólaz encontramos los topónimos contrapuestos Inze unzar entrada e Inze unzar cabecero, equivalente éste a ‘terminación, salida, al cabo de’, sentido que en Iruñerria tiene frecuentemente burua (como en Erri burua, Iriburu, Soto buru). Ejemplos de esto son: Costobaro aldapa (Ororbia), Larre bularra (Muru), Faceria bizcarra, Elordi zuloa, Arandoain bazterra (Astráin), Oreia sarzea (Ibero, Ororbia), Aiz burua (Barañáin), Arazuri muga Eunzeguren (Ibero).
    (...)

    Zer: Osagaia
    Non: Euskal Herria
    Jatorria: JIM.ESTN

  • aranguren: aranguren (ibarra) - (1990) EUS.NHI , 0230000 P.239

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EUS.NHI

  • aranguren - (1991) JIM.ESTN , 177. or.
    (...)
    XVI. Pamplona y sus nombres [en Fontes Linguae Vasconum, XXIII, núm. 57 (1991), Pamplona: Gobierno de Navarra, pp. 55-76] […] 2.2.4. Concha, Cuenca […] Durante la Edad Media variaron los criterios sobre su extensión superficial. El Fuero General declara: «Dezir vos hemos quoal es la Cuenca de Pomplona: de Sant Martin d’Aspa a Yruleguy, Renega, la puent de Blascoayn, Osquiate, Eçquauart: esti comeyo es la cuenca de Pomplona».612 [UTRILLA, 1987, I, núm. 331, p. 316] Estos límites parecen incluir la val de Egüés, cuyo lugar más oriental es Azpa, y ciertamente Aranguren, en cuyo borde oriental está Irulegui o castillo de Laquidáin, las Cendeas de Galar y Cizur, delimitadas por la sierra de Erreniega, la val de Etxauri hasta «la puente de Belascoáin», las Cendeas de Olza e Iza hasta el paso de Oskia u Oskiate, y la de Ansoáin, cerrada por el monte Ezkaba (San Cristóbal).
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: JIM.ESTN

  • aranguren - (1991) JIM.ESTN , 21. or.
    (...)
    Los topónimos compuestos llegaron frecuentemente a constituir un todo indivisible (Fustiñana, Candipuerca, por ejemplo), fenómeno que se prodiga en la toponimia euskérica, como evidencian ejemplos tan corrientes como Rekaldea (Erreka aldea), Mendiluz, Iturzar, Gazarrieta, y muchos nombres de valles (entre ellos Aibar, Aranguren, Esteribar, Izagaondoa), de comarcas (Iruñerria, Basaburua) y localidades (Iturgoyen, Erriberri, Zubiri). La necesidad de precisar con la máxima exactitud el emplazamiento de una finca o un punto concreto del término municipal o concejil, obligó a la utilización de frases descriptivas, explicativas o puntualizadoras de la situación, recurso conocido y practicado desde antiguo hasta nuestros días por pastores y agricultores.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: JIM.ESTN

  • aranguren - (1993/10/06) NAO.NA.2000 , 122. zkia., 023
    (...)
    DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
    (...)

    Zer:
    Non: Nafarroa
    Jatorria: NAO.NA.2000

  • aranguren - (1994) OV.11 , 89-91
    (...)
    [Dermio baten zatiketa. Harana] Izen hau gehienetan oinarriari zuzenean loturik edireten dugu: Arrizutagarana (Eslaba), Baltsarana (Ezporogi), Dorretarana (Eslaba) Lakuarana (Galipentzu), Leatxearana (Moriones)… baina leku-denborazko genitiboaren laguntza duela ere agertzen da: Garandako harana (Galipentzu), Zalduako haran handia (Eslaba)… Beste batzutan bi modutara azaltzen da: Epaizaran / Epaizko harana (Eslaba), Lakuarana / Lakuko harana (Galipentzu)… Interesgarria da, harana aztertzerakoan, honen eta bere sinonimoa bide den ibarra-ren arteko berdintasun-desberdintasunak finkatzea, edo behintzat finkatzen saiatzea. Izan ere, gai honetaz arduratu diren autoreek ez dute argitasun handirik atera, eta bion arteko aldea agertarazten saiatu direnean ez dute asmatu. Julio Caro Baroja, adibidez, honela mintzo zaigu haran eta ibar-ez [HGPV, 125. or.]: "«Valle» en vascuence, «aran» o «ibar», parece ser entidad que está por encima, hasta cierto punto, de otras divisiones, como, por ejemplo, la navarra de «cendea»…" Orri azpiko ohar batean bien arteko aldea zehazten saiatzen denean honela diosku: "«aran» parece ser el valle de montaña ante todo: «ibar» parece un valle fluvial o vega mas frecuentemente. En Alava «ibarra» es voz que sale con frecuencia en escrituras de los siglos XVII, XVIII y XIX" Gure ustez autore honek ez du asmatu, erreferentzi-puntutzat gure alderdiko toponimia hartzen badugu behintzat, Oibar aldean haran-ak bakarrik mendiko bailarak ez direlako. Aitzitik, toki zelai eta lauetan azaldu ohi dira (ez beti, jakina), erreka baten inguruko eremua adierazten dutelarik. Ibar, beste alde, Galipentzun baizik ez da azaltzen, huts-hutsa (Ibarra), zabala lagun duela (Ibarreko zabala), edo eta, aski bitxia dirudiena, harana-rekin batera (Ibarreko harana). Kasu honetan Ibarreko harana eta Ibarreko zabala-k Ibarra-ko errekaren inguruko alderdia ematen dute aditzera, lehenak bailara, eta bigarrenak bailara horren zabalgunea. Aintzakotzat Nafarroako bailaren izenak hartzen baditugu ere ez dirudi Caro Barojak proposatzen duen bereizketa egokia denik. Esaterako, Bertizarana-n bada erreka, Esteribar-en bezal-bezala, eta ez dugu uste lehen hori bigarren hau baino askoz menditsuagoa edo goragokoa denik. Egia da Aranguren-en erreka txar batzu besterik ez dagoela, baina Ibargoiti-koak ere ez dira izugarri horietakoak. Azken bailara hau, bestalde, lehen hori baino gorago dago, izenak berak adierazten duenez, eta hortaz ez dugu uste Caro Barojaren aipatu ustea ontzat har daitekeenik. Mitxelenaren arabera haran Iparraldeko tradizioan orokorra da (baina ez zuberoeraz), eta Hegoaldeko literaturan adibide bakan batzu besterik ez dugu, Azkue arte. Honen hiztegia argitaratzearekin ordea, ohizko bilakatu bide zen mugaz honaindian ere [OEH]. José María Satrústeguik argitara eman dituen Mitxelenaren eskutitzen artean bada ohar bilduma moduko bat [FLV, 54, 1989, 243-275. orr.], eta bertan hizkuntzalari ospetsua zena le(i)ze eta osin-en arteko aldea zehazten ari delarik haran eta ibar-en arteko desberdintasunaz ere mintzo zaigu, bidenabar: "Casi seguramente, le(i)ze y osin no eran sinónimos (aún ahora, creo, cuando se habla de simas profundas en el agua no se emplea más que osin y Azkue añade, dato que no he podido confirmar, que osin es «mar» en Iciar). Del mismo modo que, aunque esto es más dificil de probar, haran e ibar no significaban ambos «valle» a secas". Hemen garbi ikusten da haran eta ibar ez direla osotara elkarren adierakideak, baina ez, ordea, aldea zertan datzan. Ura izatean edo ez izatean agian?, hau da, errekarik izatean edo ez izatean? Zernahi gisaz, eta esan bezala, gure alderdian kasu batean ez beste guztietan haran dugu toponimian, eta seguru asko hau izanen zen hizkera arrunteko hitza. Hortaz, haran Iparraldean ezezik, Hegoaldean ere (Ekialdean bederen) erabiltzen zela ondorioztatu beharko dugu [Toponimian agertu arren eguneroko hizkeran ibar, bailara edo beste zerbait erabil zitekeen, halaz ere. Larrasquetek, adibidez, honela hitz egiten digu aran-ek Zuberoan duen presentziaz: "inconnu aujourd'hui, mais conservé dans les noms de pays, de maisons, de familles" (OEH-n aipatua). Lhandek ere antzeko zerbait diosku DBF-n, baina oraingoan Iparraldeko hiru euskalkiak aintzat harturik: "val, vallon. Le mot se conserve surtout dans les noms propres: Aranburu, Aranederr, etc."].
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: OV.11

  • valle de aranguren - (1996) NA.TM , XXXVII, 35-36
    (...)
    Iruñerriko ibarra, hiriburuari hego-ekialdetik datxekiona. Hala ere, Zangozako merinerrikoa da eta Agoizko epaile-barrutikoa. Beste mugak Eguesibar (I), Lizoainibar (IE), Itzagaondoa (E), Untzitibar (HE), Elortzibar (H eta HM) eta Galar Zendea (M) dira. Udalerriak herri hauek ditu osakide: Aranguren, Gongora, Ilundain, Labio, Lakidain, Mutiloagoiti, Mutiloabeiti (herriburua), Taxoare eta Zolina. Agirietan herri hustuak ere agertzen dira, hala nola Idoi (Zolinan); Villanueva, Santa Maria "in terra de Pampilona" (1037) izenpean; edo Iriuerri, Antso Azkarrak Arangurenekin eta Ilundainekin forukidetu zuena (1208), eta Aranguren herriko barrutiaren barnean zegoena, herri honen eta Lakidainen arteko bidean. Han bizirik iraun du euskal toponimoak. Arazo gehiagokoak dira beste herri hustu batzuk, hala nola Larreko Dorrea, Taxoaren, eta Larremendia, Labion, H. de Olorizek aipatua. Nafarroako Foru Orokorrak Iruñerrian sartzen du ibarra, Irulegi (Lakidaingo gaztelua) ekialdeko mugatzat jotzen baitu. Geologia aldetik lurzorua Iruñerriko marga urdinxkek osatzen dute. Haien gainean azaleratzen dira Gongolazko mendiketa. ipar-ekialdean, eta Bizkaia mendixka (757 m alt.), kubeta sortaldetik eta hegoaldetik ixten duena. Klima eta landaredia azpimediterraniarrak ditu, eta bertako espezieen hondarrak gelditzen dira hariztietan, pinudietan, erkameztietan eta are pagodietan ere. 40,6 kilometro karratuko azalera du eta horietarik lur landuak 2.603 Ha. dira, laboreak batez ere. Oihanak 705 Ha hartzen ditu eta larreek, berriz, 717. 1892ko katastroaren ariora Taxoaren 346 erregu mahasti ziren, eta horren ondotik heldu ziren Labio (258 erregu), Mutiloabeiti (180), Zolina (172), Aranguren (144), Lakidain (132), Mutiloagoiti (131), Gongora (62) eta Ilundain (62); lur-zatien berrantolamenduak mahastiaren erabateko desagerpena ekarri zuen, baita laborantzako aziendarena ere, makineria modernoak ordezkatua. HISTORIA: XIII. mendeko agiriek ibar-ibartzat hartzen dute eta harrez geroztik ordaintzen zizkion petxak koroari; Iruñeko Andre Mariaren Katedralak ondasunak zituen Taxoaren 1085etik, eta horiek, jauregiarekin batean, errentan ematen 1237tik aitzina. Ibarreko jaberik handiena Zolinako bizkondea zen; herriak, lurrak eta petxak edukitzeaz landa, Labioko San Pabloren basilikaren patroi bakarra zen, eta gisa horretan abatesak izendatu eta horiei titulua ematen, eta komunitateko "beatak" edo monjak izateko izangaiei harrera egiten. 1553an 124 familia bizi ziren bertan. Haietarik 63 herritarrak ziren eta 61 biztanle (ez-jabeak eta herritartasun eskubiderik gabeak). Mende bat geroago, 1674an, klase sozialen araberako banaketa aldatua zen, eta erregistroetan lau jauregi, 41 herritar jabe,63 biztanle eta 10 familia behartsu agertzen ziren. Orduan Labioko eta Taxoareko kontzejuek bina erregidore zuten eta bana, berriz, gainerakoek. Guztiek baturik Ibarreko Batzarrea osatzen zuten, diputatu bat buru zuena. Pascual Madozek, bere "Hiztegian", jendeak nahiz aziendak ur bikainez hornitzen zituzten iturburuak aipatzen ditu. Orduan ibarrean garia, garagarra, oloa, zekalea, ardo pixka bat, patatak, lekariak eta barazkiak biltzen ziren. Herritarren artean garratzia zuen "Iruñean saltzen dituzten bildots eta behi harakaien klaseko esne-kume goxoak" gizentzeak. 1860ko Nafarroako Probintziako Izendegiak 216 eraikin eta 1.046 biztanle zenbatu zituen Arangurenen. Mendearen lehenbiziko hamarkadetan kopuru horren azpitik ibili eta gero, 1970etik aitzina 1.200 biztanleen muga gainditu zuen.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.TM

  • aranguren - (1996) BEL.DEN , 78
    (...)
    'Valle hermoso'. Del vasco (h)aran 'valle' y guern 'hermoso' (112). Comentario lingüístico: Sobre el uso de guren como 'remoso', 'lozano' compárese con los nombres de varios artajoneses del siglo XIV: Galindo Gurena y Orti Gurena, que Alfonso Irigoyen (113) traduce como 'lozano'. Traducciones curiosas y explicaciones populares: Traducciones de este género es 'desierto seco estéril de agua'.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: BEL.DEN

  • aranguren - (1996/05/01) NA.IZ , 023-0000

    Zer: [Udalerria]
    Non: Nafarroa
    Jatorria: NA.IZ

  • aranguren - (1999) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • valle de aranguren / aranguren ibarra - (1999/03/12) NAO , 31. zkia., 1847. or.
    (...)
    DECRETO FORAL 67/1999, de 1 de marzo, por el que se determinan las denominaciones oficiales de Aibar, Aranguren, Arce, Burlada, Isaba, Noáin (Valle de Elorz), Sangüesa y Uztárroz. // El artículo 21.2 de la Ley Foral 6/1990, de 2 de julio, de la Administración Local de Navarra, establece que la utilización del vascuence en la denominación de los municipios se sujetará a lo dispuesto en la Ley Foral 18/1986, de 15 de diciembre, del Vascuence. // El artículo 8.º de la Ley del Vascuence dispone que los topónimos de la Comunidad Foral tendrán denominación oficial en castellano y en vascuence, de conformidad con las normas que el mismo señala, según las zonas que en la Ley Foral se establecen. Y en su apartado 2. señala que la determinación de los referidos topónimos corresponde al Gobierno de Navarra, previo informe de la Academia de la Lengua Vasca, debiendo dar cuenta de la misma al Parlamento de Navarra. // El Gobierno de Navarra por medio de diversos Decretos Forales ha determinado la denominación oficial de las localidades de la zona vascófona y de algunas de la zona mixta. Asimismo, mediante el Decreto Foral 270/1991, de 12 de septiembre, reguló el uso de las denominaciones oficiales aprobadas al amparo de la Ley Foral del Vascuence. // Existiendo petición de los Ayuntamientos de Aibar, Aranguren, Arce, Burlada, Isaba, Noáin (Valle de Elorz), Sangüesa y Uztárroz y habiéndose emitido los informes preceptivos de la Academia de la Lengua Vasca y del Consejo Navarro del Euskera, procede fijar las denominaciones oficiales de dichas localidades, a los efectos del artículo 8.º3 de la Ley Foral del Vascuence. // En su virtud, a propuesta del Consejero de Educación y Cultura y de conformidad con el Acuerdo adoptado por el Gobierno de Navarra en sesión celebrada el día uno de marzo de mil novecientos noventa y nueve, // DECRETO: // Artículo único.-Las denominaciones que a continuación se relacionan son las oficiales y serán las legales a todos los efectos: // AIBAR / OIBAR // En castellano: Aibar // En euskera: Oibar // ARANGUREN // En castellano: Valle de Aranguren, Aranguren, Góngora, Ilundáin, Labiano, Laquidáin, Mutilva Alta, Mutilva Baja, Tajonar, Zolina. // En euskera: Aranguren Ibarra, Aranguren, Gongora, Ilundain, Labiano, Lakidain, Mutiloagoiti, Mutiloabeiti, Taxoare, Zolina. // ARCE / ARTZI // En castellano: Valle de Arce, Arce, Arizcuren, Arrieta, Artozqui, Azparren, Equiza, Espoz, Gorráiz de Arce, Gurpegui, Imízcoz, Lacabe, Lusarreta, Muniáin de Arce, Nagore, Osa, Saragüeta, Uli Alto, Urdíroz, Uriz, Usoz, Villanueva de Arce, Zandueta. // En euskera: Artzibar, Artzi, Arizkuren, Arrieta, Artozki, Azparren, Ekiza, Espotz, Gorraitz-Artzibar, Gurpegi, Imizkotz, Lakabe, Lusarreta, Muniain-Artzibar, Nagore, Otsa, Saragueta, Uliberri, Urdirotz, Uritz, Usotz, Hiriberri-Artzibar, Zandueta. // BURLADA / BURLATA // En castellano: Burlada // En euskera: Burlata // ISABA / IZABA // En castellano: Isaba // En euskera: Izaba // NOAIN (VALLE DE ELORZ) / NOAIN (ELORTZIBAR) // En castellano: Noáin (Valle de Elorz), Elorz. // En euskera: Noain (Elortzibar), Elortz. // SANGÜESA / ZANGOZA // En castellano: Sangüesa // En euskera: Zangoza // UZTARROZ / UZTARROZE // En castellano: Uztárroz // En euskera: Uztarroze // DISPOSICIONES FINALES // Primera.-Se faculta al Consejero de Educación y Cultura para dictar cuantas disposiciones sean necesarias para el desarrollo y ejecución del presente Decreto Foral. // Segunda.-Este Decreto Foral entrará en vigor al día siguiente de su publicación en el BOLETIN OFICIAL de Navarra. // Pamplona, uno de marzo de mil novecientos noventa y nueve.-El Presidente del Gobierno de Navarra, Miguel Sanz Sesma.-El Consejero de Educación y Cultura, Jesús Javier Marcotegui Ros
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NAO

  • aranguren (valle de) / aranguren (ibarra) - (2000) EL.BEL.NA.TOP , 55

    Zer:
    Non:
    Jatorria: EL.BEL.NA.TOP

  • aranguren - (2002) IT.IZAG , 49. or.
    (...)
    Izagaondoa está enclavado en la cuenca pre-pirenaica de Lumbier-Aoiz, teniendo por límites al N el valle de Lónguida, al NO Urroz Villa, al O Aranguren, al SO Unciti, al S Ibargoiti y al E Urraúl Bajo
    (...)

    Zer: Ibarra
    Non: Nafarroa
    Jatorria: IT.IZAG

  • aranguren - (2005) SAL.OSTN , 121
    (...)
    Nombres que hacen referencia a la situación de la localidad o son descriptivos (...) Sorauren es un compuesto de soro 'pieza' y guren 'hermosa' vel simile, con pérdida de la fricativa intervocálica normal en euskera (cf. Etxarren < etxe + barren, Etxarri < etxe + berri). El segundo elemento lo encontramos también en Aranguren y Sarriguren, al menos, el primero con haran 'valle' tan común en toponimia vasca, y el segundo con sarri 'espesura', que encontramos también en el extendido Sarria.
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: SAL.OSTN

  • aranguren - (2005) SAL.OSTN , 118-119
    (...)
    Nombres que hacen referencia a la situación de la localidad o son descriptivos (…) Son descriptivos los nombres más modernos Hiriberri, Iriberri, Ulibarri (Iribarri en euskera) equivalentes, cuando existe la traducción (no en el caso de Atetz u Orba donde hay Iriberri, ni en el de Lana, valle en el que tenemos Ulibarri), al castellano Villanueva. Habla de la situación de la localidad el topónimo Aizkorbe, situado bajo una peña (< haitz + gor + be seguramente), y Txulapain, vasquización de ius la peña 'bajo la peña'. Igualmente son descriptivos son los derivados de haran: Aramendia, Aranguren (vide infra), Arazuri, quizás Arandigoien (Mitxelena [1969: 43] ve haraindi 'allende', como urruti; estos dos elementos son simpre relativos, dependientes de algo, en este caso la relación habría que establecerla con Estella, y con el río Irantzu, esto último según Belasko, 1999: 78), Aranatz, Arantza…
    (...)

    Zer:
    Non:
    Jatorria: SAL.OSTN

  • aranguren - (2006) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • aranguren - (2007) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • aranguren - (2008) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • aranguren - (2009) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • Aranguren: arangurendar - (2009) ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 994. or.
    (...)
    Aranguren (euskara); Aranguren (ofiziala). Herritar izena: arangurendar. Eskualdea: Aranguren. Merindadea: Zangoza
    (...)

    Zer: Udala
    Non: Nafarroa
    Jatorria: ARAUA.155

  • aranguren - (2011) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • aranguren - (2012) NA.IZ , 023-0000

    Zer:
    Non:
    Jatorria: NA.IZ

  • Aranguren - (2019) NA.TOF , 444349

    Zer: División administrativa
    Non: Aranguren (Aranguren)
    Jatorria: NA.TOF

 

  • Aranguren (ofiziala)
  • Valle de Aranguren (gaztelania)
UTM:
ETRS89 30T X.616467 Y.4735955
Koordenatuak:
Lon.1º34'31"W - Lat.42º46'5"N

Kartografia:

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper