EODA osoa

Úrsula (es), Ursule (fr), Ursula (en)

Latineko Ursus ('hartza') izenaren txikigarritik heldu da. Santa Urtsula Britaniako errege baten alaba omen zen eta kontinentera ezkontzera etorri omen zen. Ezkondutakoan Erromara joan omen zen 11.000 birjinarekin, Aita Santuaren bedeinkapena jasotzera. Zoritxarrez, etxerakoan denak hil omen zituzten Kolonia (D) hiriko ateetan. Badaiteke istorio hau bertan desagertu zen legio erromatarraren oroitzapena izatea. Santuaren eguna urriaren 21ean da. Aldaera: Urtsule (Deun-ixendegi euzkotarra).

• 66. araua: Santutegiko izen ohikoenak (2019)

Úrsula (es), Ursule (fr), Ursula (en)

Gaztelaniazko Úrsularen baliokidetzat emandako izena Deun-ixendegi euzkotarra) (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean.

Urtun (Orti, Fortun) gizon izen historikoari -(n)e atzizki femenino berria erantsiz sortu da.

Garitondo auzoko Andre Mariaren ermita, Zornotzan (Bizkaia).

Jainkoaren euskal izen zaharra. XVII. mendeko Zalgize idazle zuberotarraren ustez zeruari antzina honela esaten zioten. Hemendik sortu ziren ortzadar, oskarbi, ostots... eta abar. Honen lehenengo aipamena XII. mendeko Codex Calixtinus-en egiten da: 'Barbara enim lingua penitus habentur. Deum uocant Urcia (...)'. Urtzia ekaitza eta harria ekartzen dituen izaki mitologikoa ere bada, zenbait lekutan Hodei deitua.

Gutxienez XVII. mende arte bizirik egon zen euskal izena. Iruñean aurkitu dugu lehen aldiz, XIII. mendean (Ussoa femina). XVI-XVII. mendeetan bizirik zegoen artean Orion (Gipuzkoa).

Euskal Izendegia-n biltzen den izena.

Sorne Untzueta (Bilbo, 1900) idazlearen ezizena. Sorne lehen euskara irakasleetako bat izan zen, Gerra Zibilaren aurretik. Bigarren Mundu Gerran aliatuen aldeko espioia izan zen.

Nafarroako hiribildua eta Andre Mariaren adbokazioa. Diotenez uso batek adierazi zion mendian saldoarekin zebilen artzainari Ama Birjinaren irudia non zegoen, eta horri zor omen zaio Uxue izena. Ikusgarriak dira eliza (gaztelu-eliza), erromaniko eta gotiko estiloetakoa, Andre Maria beltzaranaren irudia eta herri osoa. Haurrak izan nahi dituztenek harri koxkor bat -edo gehiago, izan nahi duten ume kopuruaren arabera- bota behar dute Gazteluondoa alderdiko putzuan, El aljibe deitzen denean. Beila jendetsuena San Marko egunaren ondoko igandean da, eta gainerako beilak maiatzean zehar.