EODA osoa

Arsenia (es)

Gaztelaniazko Arsenioren baliokidetzat Arseni (giz.) eta Arsene (emak.) ematen ditu Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean. Gaztelaniazko izena grezierako Arseniosetik dator eta hau arsen 'gizonarena, gizon itxurakoa' hitzetik. San Arsenio Korfuko (Grezia) lehenengo apezpikua izan zen.

Muru Artederretako (Nafarroa) Andre Mariaren ermita, Arrosariokoa izenaz ezaguna. Martxoaren 25ean Orbaibarko Untzuera (Nafarroa) joaten dira prozesioan. Nabarmentzekoa da Administrazioak herri izenarekin izan duen jokamolde aldrebesa, erdara dela-eta Muruarte de Reta idazten baita, hau delarik izen ofiziala. Artederreta (arte + eder + -eta, alegia, 'arte ederraren edo arte ederren tokia') gaztelaniaz Carrascal eran ezagutzen den mendiaren jatorrizko izena da (carrasco = encina = artea). Ikus Arrizabalaga.

Gordexolako (Bizkaia) Iratzagorria auzoko Andre Mariaren ermita. Jaia maiatzaren azkenengo igandean egiten zen. Galdamesen (Bizkaia) ere ageri da leku izen hau.

Artemisa (es), Artemis (fr), Artemis (en), Ἄρτεμις (el kl)

• 82. araua: Grezia eta Erromako pertsonaia mitologikoak (2014 [1998])

Otxobi (Nafarroa) herriaren aldamenean zegoen Andre Mariaren ermita. Izatez Artitza herri hustuko eliza besterik ez da ermita. Herrixka hau 1074an aipatzen da aurrenekoz, Eneko izeneko batek Iratxeko monasterioari bertako zergak ('petxak') eman zizkionean. 1427an herria hutsik zegoen. Inguruko kondaira baten arabera, izurrite batek hustu zuen herria eta Otxobira joan zen bizitzera bertako azken emakumea. Ekainaren 8an eramaten zen Andre Mariaren irudia elizattora eta 17an Otxobira itzultzen. Gaur egun, tamalez, erorita dago.

Arsínoe (es), Arsinoé (fr), Arsinoe (en), Αρσινόη (el kl)

• 76. araua: Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak (2014)

Ilarduia (Araba) herriko ermita. Berez, beste kasu askotan bezala, desagertu zen Artzanegi herriko eliza zen. Eraikuntzan nabarmentzekoak dira hormetan sarturik dauden hilarri erromatar biak eta Andre Mariaren irudi erromanikoa. Gaur egun ermita hilerriko kapera da.

Trebiñuko behinolako herria eta Andre Mariaren ermita. Herrixka 1025ean azaltzen da dokumentazioan, baina ez dakigu noiz desagertu zen. Arrietako elizako paperetan Andre Mariaren ermita aipatzen da, XVI. mendean. Irudi duenez, Golernio eta Meana herrien artean zegoen.

Nafarroako Artzibarko herria eta Andre Mariaren eliza. Egun herrian ez da inor bizi eta eliza ermitatako dago, Nafarroako erromanikorik ederrenetakoa bada ere. Gaztelaniaz Arce deitzen zaio, baina dokumentazioak garbi frogatzen du euskarazko Artzi dela jatorrizkoa. Ibarraren izena, bestalde, Artzibar da orain arte euskaldun -hein batean bederen- iraun duten Mezkiritz bezalako herrietan.