EODA osoa

Leintz Gatzaga (Gipuzkoa) herriko Andre Mariaren santutegia, Gaztelueta ere deitu izan dena. Erromes asko joaten zirenez gero, etxe batzuk eraiki behar izan zituzten jende guztia hartu ahal izateko. Buruko edo bihotzeko gaitzetan laguntzen du eta haurrak babesten. Kondairak dioenez, 1367an Galesko printzearen soldaduak irudia lapurtzen saiatu ziren, baina herrikoek, gogor borrokatuta, galarazi egin zieten. Hemengo kofradeak Leinzkoak ez ezik Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroakoak ere baziren. Elizaren ondoan gatz lantegia eta lekuari izena ematen dioten dorlak daude. Jaia abuztuaren 15ean bazen ere, XVII. mendeaz geroztik irailaren 8an ospatzen da.

Trebiñuko herria eta Andre Mariaren eliza. Lehena 1257an aipatzen da aurrenekoz; bigarrenean ponte harri erromaniko ederra dago.

Dorotea (es), Dorothée (fr), Dorothea (en)

Grezierako Dorothea ('Jainkoaren dohaina') izenetik. Kapadoziako Santa Dorotea lorezainen patroia da; kondairak dioenez, Teofilok, Dorotea urkamendira zeramatenean, Paradisuko loreak ekartzeko eskatu omen zion txantxetan. Orduan, aingeru bat agertu omen zen loreekin eta santari emanez 'eraman iezaizkiozu Teofilori' esan omen zion. Dorotea hil zuten eta Teofilo kristau egin zen. Santuaren eguna otsailaren 6an da.

• 66. araua: Santutegiko izen ohikoenak (2019)

Tota izenaren aldaera. Donibane Garaziko (Nafarroa Beherea) Dochato hipokoristikoaren oinarrian aurkitzen dugu, 1412-1413an.

Dionisia (es), Denise (fr)

Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean gaztelaniazko Dionisioren baliokide femeninotzat ematen da. Erdarazko izen hori Grezian izadiaren eta ardoaren jainkoa zen Dionysos teonimotik (Bako Erroman) sortua da. Frantzian hagitz hedaturik daude honetatik ateratako Denis eta Denise, III. mendeko San Denis Parisko lehenengo apezpikua izan baitzen. Lurperaturik dagoen eliza Donejakue bidearen abiapuntua da. Santuaren eguna maiatzaren 15ean da.

Bizkaiko kostaldeko herria.

Eva (es), Eve (fr)

Itun zaharrean agertzen den lehenengo emakumearen izena. Hebreerako izen honen esanahia iluna da: batzuek Hauuâbekin erlazionatzen dute (hâyâh hebreeraz 'bizia' da) eta beste batzuek sugearen izenarekin. Bibliaren arabera, Jainkoak Adamen saihets hezurra erabiliz sortu zuen lehen emakumea, eta debekatutako zuhaitzaren fruitua jateagatik biak, Adam eta Eba, egotzi zituen Paradisutik. Aldaera: Eva

Eder adjektiboa oinarritzat hartuta sortu da izen berri hau, Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) laneko -ne atzizkia erabiliz. Ikus Ederra.

Esanahi argia duen Erdi Aroko euskal izena, Nafarroan 1036an emakume izen moduan dokumentatua. Aldaera: Ederne.