(...)
El pequeño elenco de voces vascas pretende ayudar al investigador que no conoce esta lengua; pero no es un vocabulario de toponimia conteniendo conceptos, definiciones y equivalencias axiomáticos, ni pretende recoger modalidades linguisticas o dialectales, ni definiciones puntuales, exactas, académicas, válidas para todo tiempo y todo el País. Si entre los adjetivos consta Abrigado (‘Beroki) no se pretende afirmar que todo Beroki sea un abrigo. Un labrador de la Ribera dirá que Abrigo es un alar; uno de la montaña, que fue Belar-toki, Beloki (‘lugar de hierba’). Agerri, Agirre aparece con el significado de ‘Cara a’, que sigue teniendo en toda Iruñerria, y no con el más original y generalizado de ‘lugar elevado y dominante’ (a veces fortificado con fines defensivos).
(...)
Zer: Leku-izenak Non: Euskal Herria Jatorria:
JIM.ESTN
(...)
IV. Encuesta toponomástica [en Euskera, núm. 33, Bilbao: Euskaltzaindia, 1988, pp. 289-301] (...) 14.1.1. Cara a... (Agerri, Agerru, Agirre. V. gr. Oiz agirre; San Migel agerru).
(...)
Zer: Leku-izenak, osagaia Non: Euskal Herria Jatorria:
JIM.ESTN
(...)
IV. Encuesta toponomástica [en Euskera, núm. 33, Bilbao: Euskaltzaindia, 1988, pp. 289-301] (...) 14.1.1. Cara a... (Agerri, Agerru, Agirre. V. gr. Oiz agirre; San Migel agerru).
(...)
san miguelagarra* -
(1990)
OV.06, 4.13B.250, 277. or.
(...)
DESCR.: Monte (642 ms. alt.) en la zona septentrional del término, con 216 Has de encinal hacia 1910, entre Malkor e Ilunbeta (NO), la sierra de Bizkai (S), Txarakadi (E) y Ganbelazoko (O). Por su flanco S. pasa el camino a las bordas de Erroz o Camino de Erroz a Pamplona, y desde él se ve «cara a cara» el santuario de San Miguel de Aralar. La expresión «agarra», que vemos repetida en «Iraçagarra» o « Yraçe aguerre», de Erice, ha sido identificada modernamente con el verbo «agarrar» («De allí se ve tan cerca San Miguel (de Excelsis), que parece que lo coges con la mano; por eso se llama 'San Miguel agarro'»)
(...)
(...)
OBS.- 642 metros de altitud. "Cara a San Miguel". El euskera agerri, con variantes (agerre, agerru, agirre) y compuestos (iparragerri, iparragirre, aizagerre, aizagirre), está muy representado en los nombres de lugar. Su significado es "lugar abierto, expuesto, encarado a". Normalmente se refiere a parajes muy expuestos al viento, de ahí su frecuente composición con nombres de viento: iparragirre "carazierzo", aizagirre… etc. En los pueblos de Elorz es muy frecuente la equivalencia del actual cara a… (Cara Zulueta, Cara Ezperun…) con compuestos de agerri de la documentación: Zuluetagerri… etc.
La expresión "agarro" es una corrupción por etimología popular: ha sido modernamente relacionada con el verbo agarrar. "De allí se ve tan cerca San Miguel (de Aralar) que parece que lo coges con la mano; por eso se llama San Miguel agarro".
(...)
(...)
[Dermio baten zatiketa. -Agerria] Posposizio honekin batzutan oinarriak adierazten duen alderdi aldera ematen duen eremua adierazten da: Iparragerria, adibidez, iparrera ematen duen mendi-isuria da, eta Iguzkiagerria aldiz hegoaldera ematen duena, norabidea ere alda daitekeen arren, hein batez. Honelakoetan, erdarazko cara-ren baliokidea da (Carasol, Caracierzo) [Lehen adiera honetan hegia-ren (cf. Opakoegia, Opakuegia 'iparragerria', 'opakua') eta aldea-ren (cf. eguzkialdea 'egutera') esanahikidea da].
Beste batzutan ordea esanahia zertxobait aldatzen dela dirudi. Adibidez Agezako Gezariagerria-ren bitartez Gezari aurreneko aldiz ikusten den El Saso edo Zazua-ko alderdi bat adierazten zela irudi du [Itza zendeako Otxobi herrian San Miguelagarra edo San Miguelagarro toponimoa bildu du Jimeno Juríok (TCPCI, 277. or.). Autore honek dioenez, aurrez aurre Aralarko San Migel duen Otxobiko mendia dugu hau, eta beraz ez da zaila asmatzen aurreko *Sanmigelagerri, *Sanmigelagirre edo *Sanmigelagerru batetik atera dela, herri etimologiaz].
(...)
(...)
[Dermio baten zatiketa. -Agerria] Posposizio honekin batzutan oinarriak adierazten duen alderdi aldera ematen duen eremua adierazten da: Iparragerria, adibidez, iparrera ematen duen mendi-isuria da, eta Iguzkiagerria aldiz hegoaldera ematen duena, norabidea ere alda daitekeen arren, hein batez. Honelakoetan, erdarazko cara-ren baliokidea da (Carasol, Caracierzo) [Lehen adiera honetan hegia-ren (cf. Opakoegia, Opakuegia 'iparragerria', 'opakua') eta aldea-ren (cf. eguzkialdea 'egutera') esanahikidea da].
Beste batzutan ordea esanahia zertxobait aldatzen dela dirudi. Adibidez Agezako Gezariagerria-ren bitartez Gezari aurreneko aldiz ikusten den El Saso edo Zazua-ko alderdi bat adierazten zela irudi du [Itza zendeako Otxobi herrian San Miguelagarra edo San Miguelagarro toponimoa bildu du Jimeno Juríok (TCPCI, 277. or.). Autore honek dioenez, aurrez aurre Aralarko San Migel duen Otxobiko mendia dugu hau, eta beraz ez da zaila asmatzen aurreko *Sanmigelagerri, *Sanmigelagirre edo *Sanmigelagerru batetik atera dela, herri etimologiaz].
(...)
Egilea: ALTADILL Y TORRONTERA DE SANCHO SAN ROMÁN, Julio
Titulua: Provincia de Navarra
Lan oharra:
Paratzailea: CARRERAS CANDI, Francisco (zuz.)
Bilduma: Geografía General del País Vasco-Navarro
Aldizkaria:
Argitaletxea: La Gran Enciclopedia Vasca
Tokia: Bilbo
Data: 1980 [1911-1925]
Erreferentzia: VII-X liburukiak
Oharrak:
Mota: liburu zatiak
Erauzketa: partziala
Alorra: dokumentazioa
OV.06 - Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Iza
Laburdura: OV.06
Egilea: JIMENO JURÍO, José María
Titulua: Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Iza
Lan oharra: Onomasticon Vasconiae 6
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Euskaltzaindia
Tokia: Bilbo
Data: 1990
Erreferentzia:
Oharrak: Badago Patxi Salaberrik paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 45, Pamiela, 2014.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
JIM.ESTN - Estudios de toponimia navarra
Laburdura: JIM.ESTN
Egilea: JIMENO JURÍO, José María [Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi]
Titulua: Estudios de toponimia navarra
Lan oharra:
Paratzailea: Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Pamiela
Tokia: Iruñea
Data: 2004
Erreferentzia:
Oharrak: Liburuak Jose Maria Jimeno Juríok idatzitako zenbait artikuluren bilduma da, hil ondoan berrargitaratua. ECO zerbitzuak eginiko migrazioa. Liburuaren orrialdea (edota ohar zenbakia) ematen da erreferentzia gisa, baina edozein kasutan ere kontsulta daiteke jatorrizko artikuluaren identifikazioa "testuingurua"n jaso baita.
Badago Patxi Salaberrik eta Roldán Jimenok paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 40, Pamiela, 2012.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
NA.TM - Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Laburdura: NA.TM
Egilea: JIMENO JURÍO, José María (zuz.)
Titulua: Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Lan oharra: 59 liburuki
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Nafarroako Gobernua & Trabajos Catastrales S.A.
Tokia: Iruñea
Data: 1992-1999
Erreferentzia:
Oharrak: Nafarroa. Toponimia eta Mapagintza: gazt. Toponimia y Cartografía de Navarra.
Erreferentzia gisa liburuki zenbakia ematen da aditzera eta apurka-apurka, orrialdea ere gaineratuz joango da.
Lan honen iruzkin kritikoa argitaratu zen in FLV, 64 (1993).
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: ofizialtzea
OV.11 - Eslaba aldeko euskararen azterketa toponimiaren bidez
Laburdura: OV.11
Egilea: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Titulua: Eslaba aldeko euskararen azterketa toponimiaren bidez
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma: Onomasticon Vasconiae 11
Aldizkaria:
Argitaletxea: Euskaltzaindia
Tokia: Bilbo
Data: 1994
Erreferentzia:
Oharrak: NTM bilduma egin zenean, artean argitaratu gabeko doktore tesia.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: hizkuntza azterketa
JIM.SAL.ITZA - Toponimia navarra, VI Cuenca de Pamplona, Cendea de Itza
Laburdura: JIM.SAL.ITZA
Egilea: JIMENO JURÍO, José María & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Titulua: Toponimia navarra, VI Cuenca de Pamplona, Cendea de Itza
Lan oharra:
Paratzailea: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi (arg.)
Bilduma: Obras completas 45
Aldizkaria:
Argitaletxea: Pamiela
Tokia: Iruñea
Data: 2014
Erreferentzia:
Oharrak: Onomasticon Vasconiae bilduman 1990ean argitaratutako Itza zendeako toponimia ikerketaren berrargitalpena, Patxi Salaberrik eginiko arautze eta eguneratze lana jasotzen duena.
Mota: bibliografia
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
NA.TOF - Nafarroako Toponimia Ofiziala / Toponimia Oficial de Navarra
Laburdura: NA.TOF
Egilea: ZZ. AA.
Titulua: Nafarroako Toponimia Ofiziala / Toponimia Oficial de Navarra
Lan oharra:
Paratzailea:
Bilduma:
Aldizkaria:
Argitaletxea: Nafarroako Gobernua
Tokia: Iruñea
Data: 2019tik
Erreferentzia:
Oharrak: 2019. urtetik datutegi osoa deskargarako eskaintzen da: https://gobiernoabierto.navarra.es/eu/open-data/datos/toponimia-oficial-navarra
Mota: datu baseak
Erauzketa: guztizkoa
Alorra: dokumentazioa
Lege-oharra
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.