1.
(G, AN-gip-5vill-larr-araq-ulz, B, L, BN-baig, R; IC 447r (-lz-), Dv),
giltzurrun (G, AN-egüés-ilzarb-olza-erro-burg, Ae, Sal, S; Lar, Añ (G), Bon, IC 447r (-lz-), H),
beltxurin (R-uzt),
beltzarrun (R),
beltzurrin (R-uzt-is),
beltzurrun (R),
bultxurrun (G-nav),
bultzurrin (G-nav),
bultzurrun (V-ger, G-nav),
buntzurrun (V-gip),
galzurin (SP),
galzurrin (ArchUFH),
geltxurrin,
geltzurrun (H), geltzurrin (G-nav, L; Dv, H(+ geltzurrein)),
giltxurdin (G-bet, AN-gip-5vill),
giltxurrin (AN-gip, B, BN-baig-arb; -lx-BN-mix; VocB),
giltzorrin (AN-larr),
giltzurdin (G, AN, BN, R-vid),
gilzurun (SP),
gintxurin (S; Foix ap. Lh.),
gintxurrin (L-sar),
gintzurrun,
gizurdin,
gultxurdun (G-azp),
gultxurrin (B),
gultzurdin (G-goi),
gultzurdun (G-azp),
gultzurrin (G-goi-nav),
gultzurrun (V-ger-gip, G-azp, S; Gèze, Dv(S)),
guntxurdin (G-goi),
guntxurrin (G-goi),
guntxurrun (V-gip, G-azp),
guntzurrun (V, G-goi-azp, S; Lar, H),
kuntzurrun (V; Añ (V), Dv),
kuntzurren (V-arrig),
untzurrun (V-gip; H)
Ref.:
VocPir 283; A (beltxurin, beltzurrin , geltzurriñ, giltzurrin, giltzurrun, giltxurrin, gultxurrin, gultzurdin, guntzurrun, kuntzurrun); Lh (gintxürin); Bon-Ond 238; Satr VocP (giltxurrin); Ond Bac (bulzurrun); Iz Ulz ; Als (bultzurrun), UrrAnz (guntzurrúna), ArOñ (buntzurrun, guntzurrune, kuntzúrrunak), To (giltzurdiñe); Echaide Nav 141; EAEL 299; Izeta BHizt (giltxurrine); Etxba Eib (untzurrunak); Elexp Berg (guntzurrun). Riñón."
Galz-urinak, rognons, astakorotzak, gilzurunak
"SP.
"
Untzurrunak odola garbitzeko ofiziuan dittugun organuak dira
"EtxbaEib.
Tr. De empleo general. Las formas con gil- parecen ser las más extendidas. En DFrec hay 2 ejs. de giltzurrun .
Iakinen dié eliza guziék ezen ni naizela gelzurrunak eta bihotzak examinatzen ditudana. LçApoc 2, 23 (He gelzurriñak, BiblE giltzurrin, Ol giltzurrun; TB errainak, Dv barneak, Ur (V) erraijak).
Errezebitu det zure gilzurriña, txit zuen gusto ederra.
DonGut
114.
Ganzutzen ziran len giltzurriñak baña utzi zan au egitea. AA I 537.
Salsa badu koipean / ondotxo egiña, / guztiz gozoa baita / aren gizurdiña. IztPo 62.
Izan ere behar ditu gibela, barea eta geltxurrinak. DvDial 24 (It giltzurriñak, Ur kuntzurrunak, Ip gültzürrünak).
Zer erran haukien beso, azpi [...], giltzurrin, bare eta birikaz!HbEgia 132s.
Otsoari ezkapatu zitzazkan tripak giltzurinetarik. Mdg 170.
Sagardoak gultzurdiñak garbitu, maskuri edo puxiga bizkortu eta gernua edo usuria eragiten du. AyerbEEs 1916, 15.
Gultzurrunak eran orrek galdutzen ditu. IArtItzald II 52.
Bildotx giltxurrinak, oillasko eta sasoineko hegaztin yaki hautak. Zub 90.
Burutik naasten ezpadire giltzurrinetik edo biotzetik mainguka dabiltza. FIr 175.
Giltzurrunetan min bizi bat sentitu zuen. ArtiIpuin 28.
Minduak daukaz bizkar, gerri, kuntzurrun aldeak. ErkiagBatB 188.
Pardix zanga latz, ginzurrun gorri, gibel beratx. ZMoso 63.
Au, giltxurdiñetako ondarra edo arriak uxatzeko, oso ona omen da. Ostolaiz 31 (giltzurdin ib. 82).
v. tbn. Izt C 96. Ag G 186. Or Eus 230. Giltzurrun: LE Ong 67r. Ol Gen 35, 11. Giltxurrin: JE Med 52. Kuntzurrun: Mg PAb 89 (kunzurrun). Ag Kr 135. Giltzurdin: Noe 120. PPer FLV 1987, 193 (AN-gip). Giltxurdin: JAIraz Joañixio 28. Guntzurrun: Erkiag BatB 56. Kk Ab I 22. Gunzurrun: Mg PAb 86.
sense-2
2.giltxurrin. (Interj.). Ez zaude tratalari txarra. Giltxurriña!AlzBurr 38.
azpisarrera-1
HARRI-GILTZURRIN.
v. harri.
azpisarrera-2
GILTZURRIN-HARRI(geltzurrin-h. L ap. A Dv; giltxurrinarri AN-gip, B ap. A; VocB (-lxu-); gultxurrinarri B ap. A; giltzunarri G-to ap. A Apend). "Geltzurrin-harri (L), se dit de la plus dure des roches" Dv. "Piedras de arroyo" A. "Gultxurrinarri, guijarro" Ib. "Canto rodado" A Apend. Cf. Zerb Azk 33: Borda hortatik goraxago behako bat eman nahiko diogu Giltxurrin-Harria delako harrokari. Cf. GIBEL-HARRI (b).