gaitzi
(L, BN, S; VocBN
, H)
Ref.:
A;
Lrq
.
"Sentiment d'une personne offensée"
VocBN
.
"État d'une personne qui est piquée, offensée, garde ressentiment, rancune. Gaitzi (gaitzita) gogorrean dago, il est en état de ressentiment difficile à ramener"
H.
"Offense"
Lrq.
GAITZI HARTU.
"Gaitzi hartu du (BN-arb), gaitzitu zako (BN-lab), ha tomado a mal, se ha ofendido" A. v. GAITZI IZAN.
GAITZI IZAN.
a)
(BN ap. A; Dv, H). Ofender(se), tomar a mal, molestar(se); disgustar(se), contrariar, desagradar; indignar(se), escandalizar(se); penar, doler(se). (Empleado con aux. intrans. bipersonal). "(Adj.), déplaisant, pénible à endurer. Zertako erran gaitzi zaion gauzarik? Pourquoi lui dire des choses déplaisantes? Deusere etzait hori baino gaitziagorik, je ne déteste rien tant que cela. Gaitzi zaitzu egiaren aditzea, vous n'aimez pas à entendre la vérité. Hain gaitzi zaitzu ahantzia izatea (Dh), il vous est si sensible d'être oublié" Dv. "Gaitzi dena [...] chose qui est déplaisante, désagréable, propre à causer du chagrin, de la peine. Emaztetarik apartatzea hain zeitzain gaitz eta gaitzi Agustini" H. "1.º serle a uno antipático; 2.º (BN) indignarse" A. (Los ejs. de gaitzi con aux. no indicativo, podría tbn. interpretarse como correspondientes a gaitzitu, q.v.).
Tr. Usado desde Dechepare por autores septentrionales, en el s. XX tbn. se encuentra en algunos meridionales cultos.
Malizia gaitzi zaika eta maite egia.
E 59.
Ezin benturatuz nago, beldur dakion gaitzi.
Ib. 143.
Ebanjelioari iarreikiteagatik gizonéz iniuriatu, menospreziatu, gaitzerran eta iraitzi izatea, etzaiku gaitzi izateko.
Lç
Adv
** 6v.
Hori ikhusirik, haren diszipuluei gaitzi zekién ziotela: Zertako da goastu haur?
Lç Mt 26, 8 (He hasarratu, TB samurtu, Ip gaitzetsi, Dv gaizki hartu
).
Plazer zaiku hartzea eta berretzea, baiña gaitz eta gaitzi gutitzea eta bihurtzea.
Ax 248 (V 167).
Mentura laite hari gaitzi zakonik egitera [...]?
AR 70.
Bertzela egitea liteke Jainkoaren alderako leialtasun eskas bat, handizki gaitzi lakiokena.
Dh 47.
Eta nihau tratatzen ardüra krüdelki, / ikhusirik amari etzeiola gaitzi.
Etch 174.
Nahi nioke orai, yaunak, larri bati / galde bera egiñ, ez bazaitzue gaitzi.
Gy 156 (v. tbn. 266).
Bere azken egunetan gaitzi zitzaion erreboteko jokoa utzia izatea.
Zby RIEV
1908, 89 (v. tbn. 290).
Deus etzaio hain gaitzi nola eskergabekeria.
HU Aurp 157.
Huni on zakona ez zakoia hari maiz gaitzi?
JE Bur 89 (v. tbn. 124).
Yolandaren erantzupena etzizala gaitzi.
Lh Yol 23.
Gaitzi zitzaidan, ordea, entzuleen billeran arengana sartzen ez uztea.
Or Aitork 109.
Gaixtakeriaz ez dut egin ta / ez otoi nihori gaitzi!
Mattin 60.
Zuk erran arrozoinik / zoini ez ba gaitzi?
Xa EzinB 110.
Ez dugu kontatuko oraingoek begi onez ikusiko luketen eginik; gaitzi izan dakiekeenik esan eta egin badugu, horixe datorkigu ahora.
MIH 373.
v. tbn. SP Imit III 28, 1 (Ch paira zazu, Mst, Ip, Leon ez khexa). Ch III 54, 3. Laph 57. Jnn SBi 131. Ip Imit 36, 1 (SP, Ch gaitz, Mst greugarri). Leon Imit III 54, 3. Txill Let 90.
Bigarren bihurtze eta erortze hura gaitziago zaika Iainkoari lehenbizikoa baiño.
Ax 469 (V 304).
Iakizu ezen gero eta gero gaitziago izanen zaitzula.
Ib. 270 (V 181).
Hirur bekhatu hauk zaitzala gaitzienik eta itsusienik.
Ib. 189 (V 128).
b)
Quejarse.
Beraz, ausnartu, ta aurrerantzean ez izan neri gaitzi.
'
No te me quejes'
.
Zait Sof 22.
GAITZIRIK
(Estar, etc.) enfadado.
Hasi ziren burrunbaz, / hasarrez, gaitzirik.
Zby RIEV
1908, 768.
GAITZIZ.
Deplorando.
Aizkorari arrotzek / adargoiak hautsiz; / harrek ere ixilka / barnetik iretsiz; / haritz maitea, min duk / aphaltzea gaitziz.
Zby RIEV
1909, 396.