NOEREN ONTZIA

Eskualduna, 1914ko azaroak 13

Egun hauetarik batez, gure soldadu aitzindarietarik batek erraten zuen hauxe: “Gerlari doazkion gauza guziak gure ustez aitzinetik amestuak genituen; hau bakarrik ez zitzaigun gogoratu: erreka batzuen barnetik ari behar ginela gerlan. Hori alemanek digute irakatsi, eta ikasi diegu ederki”.

Orain diren gerlako tresna izugarriekin eta xuxenekin, zerbait geriza behar da soldaduentzat, ez badira nahi laster erraustuak ikusi. Gure aitzindariek amestua zuten, soldaduak etzanik emanez, hola tiro eginaraztea. Alemanek errekak zituzten gogoan, eta gogo hori obratu dute.

Badituzte, erreka horien egiteko, tresna berezi batzuk lurra zulatzen dutenak, ukaldi batez, hiru pia zabal eta barna. Holako zenbaitekin laster eginak dira zulo handiak eta luzeak. Haien barnean ez da arrisku handirik, non ez den obus bat xuxen gainerat heldu eta han lehertzen. Orduan ez daiteke ihes egin, eta desmasia handiak dira.

Beraz frantsesek ere beren errekak egin dituzte, eta han daude erne, noiz etsaia etorriko zaien. Etsaia maiz gauez da ilkitzen bere erreketarik. Berehala, zelatan dagoen soldadu batek jakinarazten die bere lagunei. Hauek ere ilkitzen dira beren zuloetarik, eta guduari lotzen etsaiari buru egiteko. Gudu horretan ere, ahal bezainbatean, etzanik egon behar, herrestaka ibili behar, non ez diren baionetarekin hurbiltzen. Horra gerla egiteko molde berria.

Etsaiari hurbilenak diren soldaduak, hala gureak, hala bertzeak, erreketan dira. Erreka horiek badute hurbil bi metro barna. Hor diren frantsesak aski deskantsuan daude egunez, ezen alemanak beren zuloetarik guti dira ilkitzen egunak diraueno. Ongi haziak dira: ekartzen diete, egunean bitan, urrunxeago antolaturik, salda, haragia, arnoa eta kafea; tabakoa ere badute ausarkian pipatzeko.

Baina gauaz bertzerik da, orduan baitira alemanak agertzen eta jazartzen. Beraz gure soldaduek ernerik egon behar dute beren erreketan; lokartzen badira ere, xixpa eskuan behar dute, zaintzaileen lehen oihuan berehala tiro egiteko. Ezen laster egin behar da, alemanen eta frantsesen errekak maiz ehun eta berrogeita hamar metrotan baitira elkarretarik.

Jainkoak begira erreka horietarik kanpo burua ager, ikusteko zer gertatzen den inguruetan; laster etorriko da tiro bat eta tiro horrek bakan huts eginen du agertu burua. Badira tiratzaile hoberenetarik xoko zenbaitetan gordeak holakoei frogatzeko ez dela on inguruetako berri sobera jakin nahi izatea.

Bi euskaldunek egun hauetarik batez frogatu dute hori; joak izan dira buruan. Eta nahiz kolpe gaitzak zituzten, bizkitartean sendatu dira biak. Harritua, medikuak omen zioen euskaldunek ez dituztela bertzeek bezalako buruak.

Ez uste izan erreka horietan neke dela egotea euria delarik. Gainetik egina zaie aterpe bat, euritik gerizatzeko. Bertzalde badute ere zolan urarentzat isurki bat, zangoak ez daitezen busti.

Erreketan egotea ez litzateke hain neke lo egiten ahal balitz. Lo eskasa da hor izugarri. Horra zertako hor egoteko aldizkatzen diren soldaduak. Bizpahiru egunen buruan maizenik, ilkitzen da erreketarik bertze batzuei toki horren uzteko eta bigarren lerrorat joateko. Bigarren lerro horretan arrisku gehiago ba omen da, han agerian delakotz, eta etsaien kanoiek harat errazki igortzen baitituzte beren ukaldi izugarriak.

Hor ere zenbait egun egoten da, eta gero urrunxeago joaten, puska bat deskantsatzerat. Hola soldaduak ez dira soberarik nekatzen, eta berriz itzultzen direnean erreketarat, aski ongi deskantsatuak heldu dira.

Oraingo gerlako molde berria hori da. Nork iraun lezake bertzela, eta bereziki nork iharduki oraingo tresna izugarriekin? Horretarik heldu dira horrenbertze egun dirauten gudu luzeak. Lehenago bezala xutik eta agerian baleude soldaduak, laster bururatuak lirateke guduak. Ez litzateke oren anitzik behar armada osoen suntsitzeko. Horra zertako baziren uste zutenak gerla honek ez zezakeela iraun bizpahiru aste baino gehiago. Baina orain erran dizuegun molde berri horrekin ageri da iraun dezakeela luzaz. Non ez duen Jainkoak zerbait hor egiten, gure gizonen laster itzularazteko beren etxeetako lanetarat!