Minervaren borroka Marteren aurka. Egilea: Jacques-Louis David (1748-1825).
“Gogoetan nengoelarican egun batez, cer perpaus hautatuco nuen gure gazteriari aippatceco, gogora citçaitan, hei guehienic agrada ahal daquioqueten gauça dela guerla: ceren gende gazteac, eta bereciqui Escualdunac bere baitharic emanac baitira gudura, eta gathazcara; eta nola gaztei eman behar baitçaje hequien disposicionari dagocan emplegua; hargatic bada nic-ere hautatu dut hei hemen aippatceco guerla…”
Gogoetan nengoelarik egun batez zer hautatuko nuen gure gazteriari aipatzeko, gogora zitzaidan haiei gehienik agrada ahal dakiekeen gauza dela gerla. Zeren jende gazteak, eta bereziki euskaldunak, beren baitarik emanak baitira gudura eta gatazkara; eta nola gazteei eman behar baitzaie haien disposizioari dagokion enplegua, hargatik bada nik ere hautatu dut haiei hemen aipatzeko gerla.
Ordea beharbada poztuko dira, ustez ezen gonbidatzen ditudala suzko eta garrezko joko eta harrabots izugarrietara. Ez; zeren nehork gonbidatu gabe berak baitira hartara asko emanak. Baina deitzen ditut, josteta ezti eta kanta-alosien bidez, inorantziaren kontra egiten den gerla ohorezkora, eta batbederak batere arriskurik gabe anitz abantaila eder erdiets dezakeenera. Hau da gerla eder eta miragarri hura, zeinetan jakintasunak nahi baitu gizona altxatu, eta abantailatu, hala nola inorantziak nahi baitu jaurti, eta ostikatu. Hauxe da bada nik aipatzeko dudan gerla. Halatan, beraz, arrazoi lukete gure gazteek laster egiteko ene deiadar honetara, ezen ez da munduan gizonik jakitea desiratzen ez duenik, zeren guztiok jeneralki baitugu geure baitarikako gutizia bat jakiteko, eta hargatik naturalki penduratzen gara jakintasunera, gure perfekziora bezala. […]
Jakintasuna eta inorantzia baliatzen dira bi arma diferentez: batak darabil nekea eta trabailua, bertzeak aisia eta alferkeria. Jakintasunak edo zientziak gerla egiten dio inorantziari nekearen eta trabailuaren bidez, arma hauetaz garaitzen du. Halaber inorantziak ere aisiaren eta alferkeriaren bidez kontra egiten dio jakintasunari, trabatzen du, eta irabazten dizkio anitz izpiritu gai eder, eta batzuetan, munduan diren adimendurik altuenak eta gairik hoberenak: batzuk, estudiatuko zuketelarik, aisia eta alferkeria dela kausa estudiatu gabez, eta bertzeak, estudiatu ondoan, halaber aisiari eta alferkeriari beren buruak emanez, eta ikasi zutena ahanztera utziz. Orain ikusten duzue beraz, gazteak, gerla honetan bataren eta bertzearen armak zein diren? Orain zuen baitan dago hautatzea.
DE URQUIJO E IBARRA, Julio (1907). Obras Vascongadas del doctor labortano Joannes d'Etcheberri (1712), con una introducción y notas por Julio de Urquijo e Ibarra. Paris: Paul Geuthner. (93 eta 96-97).
ERREFERENTZIAK
(1) ARESTI, Gabriel (1986). «Joanes Etxeberri Sarakoaren sentimendu soziala eta kontzientzia nazionala» in Artikuluak; Hitzaldiak; Gutunak. Gabriel Aresti-ren literatur lanak 10. Donostia: Susa. (122-129).
Irudia
, via Wikimedia Commons
