Euskal Herria plurala izan da betidanik. Ez da inoiz homogeneoa edo kolore bakarrekoa izan, berau populatu duten herriei nahiz bertan hitz egin diren hizkuntzei dagokienez, baina gaur egungo migrazio-mugimenduek ekarri dituzten aniztasuna eta konplexutasuna beste maila batekoak dira.
Gaindegia behategiak migrazioei buruz egindako azterketaren datuak argitaratu zituen Berriak 2019ko abuztuaren 6an: Hegoaldean biztanleriaren % 16,5 Espainiako estatuan jaiotakoa da eta % 10,5 kanpotik etorritakoa (erdiak Amerikatik). Iparraldean, berriz, % 39 Frantziako estatuan jaiotakoak dira eta beste herrialderen batekoak % 4.
Aurreko bi mendeetan ere migrazio-uholde handiak iritsi ziren Euskal Herrira: lehen industrializaziokoak XIX. mendearen azken aldera eta XX.aren hasieran, 60-70eko hamarkadetan Estatutik iritsitako jendetza, edo Lapurdiko kostaldera Frantzia osotik heldutako egoiliarrak. Populazio-mugimendu horiek euskararen aurkako bazterketa-politikek indarrean zirautela gertatu ziren Iparraldean nahiz Hegoaldean, eta hizkuntzaren atzerakada-prozesua areagotu zuten. […]
Hizkuntza bakarreko edo bi hizkuntzako bizimodu batetik, gaur egungo aniztasunera egin dugu jauzi oso hamarkada gutxitan. Duela 20 urte, gure herrietako kaleetan, euskara edo gaztelania/frantsesa ez zen beste hizkuntzaren bat adituz gero, jiratu egiten ginen pertsona horiek nor ziren jakiteko. Gaur egun, nahikoa da gure kaleetan osteratxo bat egitea, dozena bat hizkuntza desberdin entzun eta aldaketaren handiaz jabetzeko. Tolosan, esate baterako, ezagunak ditugu fruta eta sakelakoak saltzen dituzten pakistandarrak, aitona-amonak zaindu eta etxeak garbitzen dituzten hegoamerikarrak, eraikuntzan ari diren arabiar eta amazigak, bigarren taberna ireki berri duten errumaniarrak, kaleko saltzaile senegaldarrak, supermerkatu sarreran eskean ari den nigeriarra, hainbat establezimendu komertzial dituzten txinatarrak, arbaso kitxuarrei buruzko liburuxka idatzi duen ekuadortarra, bikotekide euskalduna duten katalan, italiar edo brasildarrak, ostalari argentinarrak, herri-mugimenduetan inplikaturiko azerbaijandarra, eta beste hainbat herrialdetatik iritsitako tolosar berriak, izen-deiturak dituztenak eta gero eta gertuagokotzat ditugunak. Euskaldunak batzuk, ikasten ari direnak besteak, gure hizkuntza bost axola zaion hainbat, edo beren seme-alabak euskaraz ongi ikas dezaten ahalegintzen ari direnak ez gutxi. Askotarikoak euskararekiko jarreretan ere, gu bezala.
Aniztasun hori iritsi da, beraz, gure eskoletara, geletara, osasun-zerbitzuetara, ostalaritzara eta zaintza-lanetara. Eta ez dakigu oso ondo nola jokatu, eta nola egin aurre gurean ere indartzen ari diren joera xenofoboei. Oraindik ere, beraiekin harreman eskasegia baitugu, gutxi batzuen izenak dakizkigu eta ia inoren deiturarik ez; ez dugu beraiekin poteatzen, gutxitan kointziditzen dugu herriko ekimenetan, eta ia ez gara inoiz elkartu mahai baten bueltan. Eta hizkuntza, batez ere, komunikatzeko eta komunitatea sortzeko baldin bada, nola lortuko dugu hori, ez baditugu gure arteko harremanak gehiago sendotzen? Euskalgintzak lan-esparru zabala du aurrean, harreman-sare horiek sortzen eta estutzen.
AMONARRIZ, Kike (2019). Euskararen bidegurutzetik. Donostia: Elkar. (69-72).
