AMERIKAKO PANPETAN

Xabier Lete (Oiartzun, Gipuzkoa, 1944 – Donostia, Gipuzkoa, 2010)

Pedro Mari Otaño (Zizurkil, Gipuzkoa, 1857 – Rosario, Argentina, 1910)

Pedro Mari Otaño hiru aldiz joan zen Argentinara, eta hezurrak Euskal Herrian uzteko nahia adierazi arren han utzi behar izan zituen azkenik. Bizimodua atera beharra eta geldirik egon ezina nahasian egon litezke hor; argi dago, ordea, Argentinako panpan artzain, edo Buenos Airesen euskara-irakasle zegoela ere, herrimin sakona sentitu ohi zuela. Ezin modu ederragoan adierazita dago oroimin hori “Amerikako panpetan” olerkian, aldi berean Argentinako izadiaren eta izatearen ulertze zinezko bat agertzen duela, ombú zuhaitzaren bitartez. (1)

Testu mota: Abestia

Garaia: 2001 (1900)

Atala: Abestiak

Gako hitzak: herrimina emigrazioa Argentina historia

*Pita y ombú*, ca. 1867. Egilea: Benito Panunzi.
Biblioteca Nacional Mariano Moreno (Argentina)

1/ Euskal-Erriko lur maite artan
jaio nintzan baserriyan,
itzal aundiko intxaur arbol bat
dago gure atariyan;
aren ondotik irten da noiznai
maldako gaztañariyan,
edo sagarrik onenak jaten
Luberriko sagastiyan,
arbol tartian bizitu nintzan
gazte denbora guztiyan.

2/ Denak utzi ta etorri nintzan,
lur au ikusi nai nuan!
Aritz tantaiak, pago lerdenak
nola ez izan goguan!
Oraiñ artzantzan Ameriketan
arrantxo baten onduan,
eguna pasa larrian eta
jiratzen naizen orduan,
nere begiyak gozatzen dira
aldameneko ombú' an.

3/ Ainbesteraño tristetutzen naiz
eremu zabal oietan,
arbolak, mendi eta errekak
falta diran zelaietan,
non etorri ta eseritzean
ombú tzar onen zañetan,
edo igo ta osto tartian
bere adar bikañetan,
ene, amatxo!, nik nola esan
zenbat gozatutzen detan!

4/ Txabol ondoko ombú laztana,
maitatzen zaitut gogotik,
eta biyotza erdibitzen zait
joatian zure ondotik,
nere burura ekartzen dezun
oroimen gozuagatik.
Zure itxura ikusi nai det,
ez dizut eskatzen frutik,
ni emen bizi naizen artian,
arren, egon zaite zutik!

5/ Nere lagunik maitatuena,
ombú laztana, zu zera,
argatik nator zure kolkora
ni malkuak isurtzera,
iduriturik naramazula
atariko intxaurpera ...
Beti izango zaitut goguan,
bañan joan nai det ostera
Euskal-Iurreko arbolpe artan
nere ezurrak uztera.

OTAÑO, Pedro Maria (1994). Bertso guziak. Donostia: Auspoa Liburutegia 218. (193-194).

Euskara batuan .

Entzun YouTuben Xabier Leteren bertsioa (Otaño - Elizanburu - Etxahun. Berrehun Urtez Bertsotan, Elkar, 2001)